Miasta i regiony chcą być w pełni włączone w zarządzanie europejską polityką w zakresie badań naukowych i innowacji i w jej wdrażanie. W szczególności utworzenie węzłów europejskiej przestrzeni badawczej (EPB) może być ważnym narzędziem osiągania celów Unii Europejskiej w obszarze transformacji ekologicznej, cyfrowej, społecznej i gospodarczej – zaznacza Europejski Komitet Regionów (KR) w opinii przygotowanej przez Christophe’a Clergeau (FR/PES), członka rady regionu Kraju Loary.
We wrześniu 2020 r. Komisja Europejska przyjęła komunikat , który zmierza do ożywienia europejskiej przestrzeni badawczej (EPB) poprzez określenie nowej wizji, jasnych celów i konkretnych działań. Choć zawarto w nim elementy, które prowadzą do lepszego uznania regionalnych ekosystemów innowacji, Europejski Komitet Regionów ubolewa, że zarządzanie EPB nadal skupia się w rękach Komisji i państw członkowskich i że EPB w proponowanym kształcie zbyt wyraźnie stanowi przedłużenie programu „Horyzont Europa” , zamiast ewoluować w kierunku europejskiej przestrzeni edukacyjnej i badawczej.
Komitet wzywa zatem do zastosowania podejścia przekrojowego ściśle połączonego z polityką regionalną, które objęłoby szerokie spektrum zainteresowanych stron – uczelnie, przemysł, różne poziomy sektora publicznego, obywateli i społeczeństwo obywatelskie. Wskazuje przy tym na potrzebę pełnego uznania roli inteligentnych specjalizacji i związanego z nimi kolektywnego, przedsiębiorczego procesu jako jednego z trzonów europejskich osiągnięć w dziedzinie badań naukowych i innowacji.
Jak to ujął sprawozdawca Christophe Clergeau : Europejska przestrzeń badawcza powinna służyć nie tylko osiąganiu doskonałości, lecz także temu, by we wszystkich miastach i regionach UE istniała wysokiej jakości nauka, którą można by wykorzystywać do pobudzania innowacji i pomagania społeczeństwu i przedsiębiorstwom w skutecznym osiąganiu celów zrównoważonego rozwoju oraz w walce z bieżącymi kryzysami. Węzły EPB to narzędzie świetnie umożliwiające pełne dostrzeżenie zalet podejścia do nauki i innowacji ukierunkowanego na konkretny obszar. Podejście to jest tym niezbędniejsze z uwagi na obecne kryzysy i ich wpływ na najbardziej wrażliwe i najmocniej dotknięte obszary, a także w świetle fragmentacji EPB .
W dzisiejszym przemówieniu na sesji plenarnej KR-u Marija Gabriel , europejska komisarz ds. innowacji, badań naukowych, kultury, edukacji i młodzieży, podkreśliła, że regiony i miasta będą miały decydujące znaczenie dla wzmocnienia europejskiej przestrzeni badawczej, umożliwienia odbudowy i dla zwiększenia odporności Europy. Dzięki wspólnemu planowi działania Komisji Europejskiej i Europejskiego Komitetu Regionów damy naukowcom, przedsiębiorcom i społeczeństwu obywatelskiemu środki, które pozwolą im ugruntować ich regionalne ekosystemy badań i innowacji i stać się częścią ogólnoeuropejskiej sieci doskonałości .
Poseł do PE Dan Nica (RO/S&D) zauważył: O ile Unia Europejska jest liderem w obszarze badań i innowacji oraz międzynarodowej współpracy naukowej, o tyle gorzej jej wychodzi przekładanie wyników badań na innowacje radykalne i mobilizowanie zdolności badawczych i technologicznych w regionach słabiej rozwiniętych. Trzeba położyć silniejszy nacisk na relację między badaniami a biznesem, na dostępność wysokiej jakości nauki we wszystkich miastach i regionach UE i ich rolę we współtworzeniu. Mam nadzieję, że węzły EPB przyczynią się do większego uznania regionalnych ekosystemów i biegunów innowacji, jak też ożywią regiony słabiej rozwinięte .
Europejski Komitet Regionów pragnie, aby za węzły EPB uznano co najmniej 50–100 obiektów, wśród których są też powstające ekosystemy w regionach znajdujących się w niekorzystnej sytuacji. W ośrodkach tych należy dostrzec istotne dźwignie umożliwiające osiąganie celów Unii Europejskiej, a UE powinna je bezpośrednio wspierać, również finansowo.
Sprawozdawca Christophe Clergeau wskazuje, że sieć węzłów EPB mogłaby stanowić doskonałe ramy dla powstawania wspólnych projektów badawczych i innowacyjnych łączących w ramach podejścia oddolnego kilka regionalnych ekosystemów i biegunów innowacji. Wyraża też ubolewanie z powodu fragmentacji EPB, z dużymi dysproporcjami między państwami i regionami, jak to pokazują ostatnie sprawozdanie z postępu prac w dziedzinie EPB i tablica wyników innowacyjności regionów .
Komitet obawia się, że kryzys wywołany przez COVID-19 doprowadzi do załamania inwestycji w badania i innowacje w regionach znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji i najsilniej dotkniętych kryzysem. Dlatego apeluje, żeby w ramach unijnego planu odbudowy Next Generation EU i nowych ram finansowych przewidziano większe wsparcie dla szkolnictwa wyższego, badań naukowych i innowacji z myślą o realizacji celów EPB. Należy również uruchomić środki programu REACT-EU i Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji , czyniąc to w zgodności z przyjętymi przez regiony programami operacyjnymi i strategiami inteligentnej specjalizacji.
Dodatkowe informacje
Polityka w zakresie badań naukowych i innowacji zajmuje szczególne miejsce w przyjętym w listopadzie 2020 r. wspólnym planie działania ze służbami podlegającymi komisarz Marii Gabriel (DG RTD, DG EAC i JRC). Dokument ten przewiduje wzmocnioną współpracę i wymianę polityczną między Komisją Europejską a Europejskim Komitetem Regionów. W szczególności strategiczna współpraca w ramach platformy wymiany wiedzy (KEP) będzie ukierunkowana na odnowioną EPB. Działania platformy pozwolą przybliżyć koncepcje EPB ogółowi społeczeństwa i zapewnią podmiotom regionalnym/lokalnym możliwość promowania ich odpowiednich działań w zakresie badań i innowacji.
Kontakt:
Lauri Ouvinen
tel. 32 473536887
lauri.ouvinen@cor.europa.eu