Samorządy lokalne wzywają Komisję Europejską do zaproponowania konkretnych celów ograniczenia ubóstwa energetycznego do roku 2030 i jego wyeliminowania do roku 2050.

Ubóstwo energetyczne jest poważnym wyzwaniem społecznym, która odbija się bezpośrednio na zdrowiu około 54 milionów Europejczyków ( KE ). Wysokie ceny energii, niskie dochody i źle izolowane, wilgotne i niezdrowe mieszkania prowadzą do wyższych wskaźników ubóstwa energetycznego. W ostatnim dziesięcioleciu w większości krajów znacznie wzrosły ceny energii elektrycznej, co w połączeniu z ostatnim kryzysem finansowym i gospodarczym oraz słabą efektywnością energetyczną budynków europejskich budzi coraz większe zaniepokojenie ubóstwem energetycznym w Europie.

Ubóstwo energetyczne dotyka około 11 % ludności UE, czyli 54 mln Europejczyków. Jednak większość państw UE nadal nie wskazuje konsumentów energii znajdujących się w trudnym położeniu i nie określa ich liczby, a także nie opracowuje odpowiednio ukierunkowanych środków przeciwdziałających ubóstwu energetycznemu.

Europejski Komitet Regionów, który jest bardzo zaniepokojony ubóstwem energetycznym, przyjął jednomyślnie opinię w sprawie wielopoziomowego sprawowania rządów i współpracy międzysektorowej w walce z ubóstwem energetycznym . Zawarł w niej szereg propozycji, między innymi w sprawie dalszego rozwinięcia europejskiej definicji ubóstwa energetycznego, ukierunkowanych inwestycji w efektywność energetyczną, przeglądu jednolitego rynku, tak by zapewniał on gospodarstwom domowym niskie ceny, oraz realizowanych zgodnie z harmonogramem celów wyeliminowania ubóstwa energetycznego.

Sprawozdawczyni Kata Tüttő (HU/PES) , członkini rady XII dzielnicy Budapesztu stwierdziła: Obecnie ponad 50 mln Europejczyków zmuszonych jest wybierać między ogrzewaniem a jedzeniem i jest pogrążonych w ubóstwie energetycznym. Odbija się to poważnie na ich zdrowiu i samopoczuciu. Mamy świadomość, że najbardziej dotkliwie problem ten dotyka kobiety. Każdemu europejskiemu obywatelowi trzeba zagwarantować prawo do czystej i przystępnej cenowo energii, co jest również częścią 17 celów zrównoważonego rozwoju. UE zapewni obywatelom bezpośrednie korzyści i dowiedzie swej wartości dodanej, uruchamiając inwestycje w efektywność energetyczną w celu odnowienia zasobów budowlanych w Europie oraz tworząc konkretne systemy ochrony socjalnej i sprawnie funkcjonujący i konkurencyjny jednolity rynek zapewniający konsumentom niskie ceny. Sprawiedliwa transformacja energetyczna i klimatyczna, która nie pozostawia nikogo w tyle, musi się zacząć od wyeliminowania ubóstwa energetycznego.

Członkowie zgadzają się, że podstawowych cen energii dla gospodarstw domowych nie można pozostawić samoregulacji rynku. By ograniczyć nadmierne koszty energii, miasta i regiony wzywają UE do wprowadzenia ram prawnych zapewniających państwom członkowskim oraz władzom lokalnym i regionalnym odpowiednie narzędzia gwarantujące wszystkim przystępną cenowo energię. Dlatego też KR przypomina postulat Parlamentu Europejskiego adresowany do Komisji Europejskiej, by wyjaśniła bardziej szczegółowo, kiedy państwa członkowskie mogą interweniować na rynku w celu uniknięcia ubóstwa energetycznego „znacznej liczby gospodarstw domowych”.

Przywódcy lokalni proponują moratorium na przerywanie lub zawieszanie świadczenia podstawowych usług energetycznych dla obywateli, którzy zalegają z płatnościami.

Miasta i regiony nalegają, by najpóźniej do marca 2020 r. państwa członkowskie transponowały do prawa krajowego zaktualizowaną dyrektywę w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (EPBD). Nowa dyrektywa weszła w życie w dniu 9 lipca 2018 r. Zawarto w niej środki, które przyspieszą tempo renowacji budynków z myślą o bardziej energooszczędnych systemach oraz zwiększą efektywność energetyczną nowych budynków.

Jednak członkowie przypominają, że uzupełnieniem zaktualizowanej dyrektywy powinny być dodatkowe cele i inwestycje w renowację zasobów budynków w Europie, bez których starania na rzecz wyeliminowania ubóstwa energetycznego spełzną na niczym.

Usługi zapewniające odpowiednie ogrzewanie, chłodzenie, oświetlenie i energię do zasilania urządzeń są niezbędne do zagwarantowania godnego poziomu życia i zdrowia obywateli. Ubóstwo energetyczne występuje wówczas, gdy gospodarstwo domowe cierpi z powodu braku odpowiednich usług energetycznych w domu (KE) .

Lokalni przywódcy pragną wydłużyć okres funkcjonowania Europejskiego Obserwatorium Ubóstwa Energetycznego, tak by nadal gromadzić i analizować dane, które posłużą do poprawy polityki wyeliminowania ubóstwa energetycznego. Członkowie przypominają, że dwie trzecie państw członkowskich nie monitoruje jeszcze rozwoju ubóstwa energetycznego przez pomiary ilościowe.

Uwaga dla redaktorów:

Ubóstwo energetyczne definiuje się „jako sytuację, w której gospodarstwo domowe lub osoba nie ma możliwości uzyskania podstawowych usług energetycznych (oświetlenie, ogrzewanie, chłodzenie, mobilność i energia elektryczna) zapewniających godny poziom życia, ze względu na połączenie niskiego dochodu, wysokich wydatków na energię i niskiej efektywności energetycznej mieszkań” (definicja Porozumienia Burmistrzów w sprawie Klimatu i Energii). Porozumienie Burmistrzów w sprawie Klimatu i Energii uznało kwestię ubóstwa energetycznego za trzeci filar, stając się w ten sposób siłą napędową dla utrzymania tej problematyki w programie działań do roku 2030.

Ubóstwo energetyczne może dotykać nieomal 11% ludności UE (całe badanie można przeczytać tutaj) .

Informacje dotyczące poszczególnych krajów można znaleźć w sprawozdaniu Europejskiej Sieci Energetycznej „Ubóstwo energetyczne w Unii Europejskiej” (2019 r.).

Ubóstwo energetyczne jest odrębnym rodzajem ubóstwa, które niesie ze sobą szereg negatywnych konsekwencji dla zdrowia i samopoczucia: choroby układu oddechowego i układu krążenia, a także problemy zdrowia psychicznego, które nasilają się z powodu niskiej temperatury i stresu związanego z niemożnością pokrycia rachunków za energię, oraz osiąganie niskich wyników w nauce dzieci, których ono dotyka. Ma ono pośredni wpływ na wiele obszarów polityki: w tym na zdrowie, środowisko i wydajność. Zaradzenie temu problemowi może przynieść wiele korzyści, w tym ograniczenie wydatków rządów na zdrowie, mniejsze zanieczyszczenie i emisje CO2, większy komfort i lepsze samopoczucie, poprawę stanu budżetów domowych i wzrost działalności gospodarczej ( KE ).

W ramach pakietu „Czysta energia dla wszystkich Europejczyków” Komisja Europejska zaproponowała szereg środków mających na celu zaradzenie ubóstwu energetycznemu dzięki efektywności energetycznej, zabezpieczeniom przed odłączeniem oraz lepszemu zdefiniowaniu i monitorowaniu problemu na poziomie państw członkowskich za pomocą zintegrowanych krajowych planów w zakresie energii i klimatu. W konsekwencji kontekst prawny UE dotyczący ubóstwa energetycznego ulega kilku zmianom. Wzmiankę o niej zawarto w nowej dyrektywie w sprawie efektywności energetycznej (2018/2002), w nowej dyrektywie w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (2018/844) oraz w rozporządzeniu w sprawie zarządzania (2018/1999). Pojawia się ona również w dyrektywie w sprawie energii elektrycznej (2009/72), a jej zmieniona wersja była wynikiem porozumienia politycznego osiągniętego w grudniu 2018 r. (więcej informacji znajduje się tutaj) .

Według Europejskiego Obserwatorium Ubóstwa Energetycznego głównymi wskaźnikami ubóstwa energetycznego są: niskie absolutne zużycie energii , zaległości z zapłatą rachunków za media , przeznaczanie dużej części dochodów na energię oraz niemożność utrzymania odpowiedniej temperatury w mieszkaniu .

Przez ostatnich 12 lat ceny energii elektrycznej dla gospodarstw domowych stale rosną. Przeciętny koszt kilowatogodziny w UE-28 wzrósł z 0,18 EUR w pierwszej połowie 2007 r. do 0,21 EUR w drugiej połowie 2018 r. (dane Eurostatu), przy czym między państwami członkowskimi występują znaczne różnice .

Pięć krajów, w których kilowatogodzina kosztuje najwięcej po wliczeniu wszystkich podatków i opłat, to: Dania (0,31 EUR), Niemcy (0,30 EUR), Belgia (0,29 EUR), Irlandia (0,25 EUR) i Hiszpania (0,24 EUR). Na przeciwnym krańcu znajdują się kraje, w których kilowatogodzina jest najtańsza: Bułgaria (0,10 EUR), Litwa (0,10 EUR), Węgry (0,11 EUR), Rumunia (0,13 EUR), Malta (0,13 EUR) oraz Polska (0,13 EUR) (dane Eurostatu) .

Jednym z głównych wskaźników ubóstwa energetycznego są zaległości w regulowaniu rachunków za media , które pokazują udział gospodarstw domowych niezdolnych pokryć w terminie rachunków za media (ogrzewanie, energia elektryczna, gaz, woda itd.) z powodu trudności finansowych. W latach 2010–2017 średnia liczba takich przypadków w UE-28 spadła z 9 to 7%, lecz wciąż występują bardzo różne sytuacje. W 2017 r. aż 38 % Greków , 30 % Bułgarów i 21 % Chorwatów przyznało, że swoje rachunki za energię uregulowali z opóźnieniem z powodu ograniczeń finansowych. Następujące kraje przewyższają średnią UE, która wynosi 7 %: Rumunia (16 %), Słowenia (14,3 %), Węgry (13,9 %), Cypr (13,7 %), Łotwa (11,9 %), Polska (8,5 %) i Hiszpania (7,4 %) (dane Eurostatu). .

EPBD (dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynków) Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/844 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2010/31/UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków i dyrektywę 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej.

Kontakt: David Crous | tel. +32 (0)470 88 10 37 | david.crous@cor.europa.eu .