Lepszy dostęp do usług publicznych dla obywateli mieszkających w regionach przygranicznych UE to główny temat opinii przygotowanej przez Pavla Brandę (EKR/CZ), zastępcę wójta gminy Rádlo. Dokument był omawiany przez członków Europejskiego Komitetu Regionów na lutowej sesji plenarnej. Czeski samorządowiec akcentuje w nim korzyści płynące z transgranicznego świadczenia usług publicznych i apeluje, by przewidziano mocniejsze ramy prawne, wsparcie finansowe w ramach inicjatywy REACT-EU i trwałe struktury takie jak transgraniczne punkty kontaktowe.
Niemal jedna trzecia obywateli UE mieszka lub pracuje w regionach przygranicznych, w których dostęp do usług publicznych, takich jak transport, kształcenie czy opieka zdrowotna, jest często ograniczony w porównaniu z regionami centralnymi lub stołecznymi. Dotyczy to zwłaszcza słabo zaludnionych obszarów o starzejącej się populacji. Transgraniczne świadczenie usług publicznych przyczyniłoby się nie tylko do podniesienia jakości życia obywateli po obu stronach granicy, lecz także zwiększyłoby opłacalność tych usług. W opinii zaznacza się, że potrzeba silniejszych ram prawnych w UE, aby umożliwić skuteczne wprowadzanie transgranicznych usług publicznych i zarządzanie nimi. Wzywa się również państwa członkowskie, by dokonały ponownej oceny swoich ram prawnych pod kątem ich wpływu na regiony przygraniczne, ponieważ obecne przepisy często pociągają za sobą dotkliwe obciążenia i koszty administracyjne, co skłania liczne samorządy lokalne i regionalne do rezygnacji z planów.
Dostęp do transgranicznych usług publicznych przyczynia się do osłabienia niekorzystnego efektu granicy i do poprawy jakości życia mieszkańców regionów przygranicznych. Chcielibyśmy, aby wdrożono bardziej praktyczne środki – jak ramy prawne, struktury i finansowanie – które poprawiłyby warunki skutecznego świadczenia transgranicznych usług publicznych w Europie – stwierdził Pavel Branda (EKR/CZ), wicewójt gminy Rádlo i sprawozdawca opinii „Transgraniczne usługi publiczne w Europie”.
Europosłanka Anne Sander (FR/EPL) oświadczyła: Gorąco popieram transgraniczne usługi publiczne w Europie . Kryzys wywołany przez COVID-19 unaocznił konieczność wzmocnienia istniejących tego typu usług i stworzenia nowych w regionach transgranicznych, które potrzebują ich najbardziej. Usługi te są prawdziwymi filarami dzisiejszej współpracy między państwami członkowskimi i znacznie podnoszą jakość życia mieszkańców Unii. Bez mała jedna trzecia europejskich obywatelek i obywateli mieszka i pracuje w regionach transgranicznych i na co dzień boryka się z trudnościami w związku z dostępem do opieki zdrowotnej, przekraczaniem granic, korzystaniem z transportu, szkoleniem się, pracą, a nawet podróżowaniem. Jest to wyzwanie o charakterze gospodarczym, społecznym, politycznym i czysto ludzkim .
Sprawozdawca zaleca państwom członkowskim, żeby część swoich zasobów w ramach inicjatywy REACT-EU przeznaczyły na programy współpracy transgranicznej, co pozwoli owocnie wznowić i zacieśnić tę współpracę po kryzysie spowodowanym przez pandemię. Sugeruje też, by utworzono stabilne, stałe krajowe transgraniczne punkty kontaktowe obejmujące różne jednostki administracji. Mogłyby one pomagać w systematycznym usuwaniu przeszkód wynikających z istnienia granic. Sprawozdawca zauważa, że bez względu na okoliczności trzeba utrzymać minimalny poziom współpracy transgranicznej, nawet w czasach kryzysu.
Z myślą o poszerzeniu dostępu do usług publicznych w regionach granicznych Europejski Komitet Regionów ponownie wyraża swoje zdecydowane poparcie dla wniosków ustawodawczych takich jak ten poświęcony europejskiemu mechanizmowi transgranicznemu (ECBM), który jest teraz zablokowany w Radzie Unii Europejskiej. Sprawozdawca wskazuje również na zalety i potencjał europejskiego ugrupowania współpracy terytorialnej (EUWT), które może okazać się szczególnie użyteczne w przypadkach, gdy głównymi usługodawcami są władze publiczne i istnieje potrzeba wspólnego budżetu i personelu.
Europejski Komitet Regionów przyłączył się też do Europejskiego Transgranicznego Przymierza Obywatelskiego – organizacji, którą w czerwcu 2020 r. w następstwie doświadczeń kryzysu pandemicznego założyły Stowarzyszenie Europejskich Regionów Granicznych (SERG), Transgraniczna Misja Operacyjna (MOT) i Środkowoeuropejska Służba Inicjatyw Transgranicznych (CESCI). Przymierze zaprasza wszystkich chętnych mieszkańców regionów pogranicza i wszystkich obywateli zainteresowanych tym zagadnieniem, żeby zostali jego członkami i podpisali deklarację zgłoszeniową na stronie internetowej Europejskiego Komitetu Regionów.
Kontekst:
- Komisja Europejska zaproponowała w 2018 r. europejski mechanizm transgraniczny (ECBM) jako rozwiązanie służące przezwyciężeniu przeszkód administracyjnych i prawnych utrudniających współpracę transgraniczną. W pewnych okolicznościach umożliwiałby on stosowanie w regionach transgranicznych – przepisów sąsiedniego państwa. Wniosek jest obecnie zablokowany na forum Rady Unii Europejskiej.
- Inicjatywa REACT-EU stanowi część unijnego planu odbudowy, ma na celu reagowanie na skutki gospodarcze pandemii. Weszła w życie 1 stycznia 2021 r. To jeden z największych programów w ramach nowego instrumentu Next Generation EU, opiewający na kwotę 47,5 mld EUR.
- Europejskie ugrupowanie współpracy terytorialnej (EUWT) jest instrumentem prawnym zmierzającym do ułatwiania i krzewienia współpracy transgranicznej, transnarodowej i międzyregionalnej. Europejski Komitet Regionów prowadzi platformę EUWT , która zrzesza przedstawicieli politycznych i technicznych wszystkich EUWT już istniejących i właśnie tworzonych, członków grupy ekspertów oraz stowarzyszenia i innych ekspertów i interesariuszy.
Kontakt:
Carmen Schmidle
tel. +32 (0)494 735787
carmen.schmidle@cor.europa.eu
Tobias Kolonko
tel. +32 2 282 2003
tobias.kolonko@ext.cor.europa.eu