W trakcie naszej rozmowy Vojko Obersnel (HR/PES), burmistrz Rijeki i sprawozdawca opinii w sprawie Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST), odpowiada na pięć pytań dotyczących inicjatywy UE mających wesprzeć regiony najbardziej dotknięte przejściem na gospodarkę niskoemisyjną. W obliczu pandemii COVID-19 proponowany budżet FST wzrósł z 7,5 mld EUR do 40 mld EUR. Europejski Komitet Regionów przyjął opinię w sprawie FST na sesji plenarnej w lipcu 2020 r. i z zadowoleniem przyjął wsparcie UE na rzecz społecznie sprawiedliwej i zrównoważonej transformacji ekologicznej.
Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji jest jednym z trzech filarów mechanizmu sprawiedliwej transformacji , obok systemu sprawiedliwej transformacji w ramach InvestEU oraz finansowanego z budżetu UE instrumentu pożyczkowego na rzecz sektora publicznego. Celem jest wsparcie regionów w dużym stopniu zależnych od paliw kopalnych – w tym od węgla, torfu i łupków bitumicznych lub procesów przemysłowych o wysokiej intensywności emisji gazów cieplarnianych – w przechodzeniu na neutralność klimatyczną.
Jakie są najważniejsze przesłania Pana opinii?
Przyjęta przez Komitet opinia uznaje kryteria społeczne i środowiskowe za centralny aspekt Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Fundusz będzie ściśle powiązany z celami Europejskiego Zielonego Ładu. Chodzi o upewnienie się, że regiony otrzymujące z niego wsparcie wyraźnie zobowiążą się do realizacji celów porozumienia paryskiego, celu osiągnięcia przez UE celu neutralności klimatycznej do 2050 r. i celów średnioterminowych w perspektywie do 2030 r. W opinii z zadowoleniem przyjęliśmy zwiększenie budżetu na FST. Zaznaczyliśmy, że dodatkowe wkłady z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Europejskiego Funduszu Społecznego Plus (EFS+) powinny być przekazywane na zasadzie dobrowolności. Zapewni to władzom lokalnym i regionalnym elastyczność niezbędną do finansowania programów rynku pracy za pośrednictwem EFS + oraz projektów, które przyczyniają się do transformacji ekologicznej w ramach FST.
W jaki sposób Pana opinia może wpłynąć na negocjacje legislacyjne między współustawodawcami?
Już na etapie przygotowywania projektu opinii zorganizowałem szereg spotkań z posłankami i posłami do Parlamentu Europejskiego zajmującymi się tym tematem. Miałem również okazję przedstawić propozycje zawarte w projekcie opinii Komisji Rozwoju Regionalnego (REGI) w Parlamencie Europejskim, a tym samym nakreślić na wczesnym etapie procesu istotne aspekty z perspektywy lokalnej i regionalnej. Spośród 19 zaleceń, które przedstawiłem w projekcie opinii, 11 zgłoszono jako poprawki w Parlamencie Europejskim. Tak więc Europejski Komitet Regionów wpłynął pod wieloma ważnymi względami na proces w Parlamencie Europejskim. Ponadto zorganizowaliśmy nieformalne kontakty z przedstawicielami niemieckiej prezydencji UE i jesteśmy zadowoleni, że kilka naszych zaleceń zostało również uwzględnionych w tekście Rady.
Jaka jest rola nowego Funduszu w ramach Zielonego Ładu procesu odbudowy po pandemii COVID-19? W jaki sposób nowy Fundusz wesprze najbardziej dotknięte regiony?
Pandemia COVID-19 zmusiła – bardzo słusznie – Unię Europejską i cały świat do skupienia się na ratowaniu życia i ochronie miejsc pracy oraz dała impuls do ożywienia gospodarczego. Cieszę się jednak, że Komisja Europejska nie straciła przy tym z oczu istotnej walki ze zmianą klimatu, a nawet znacznie zwiększyła środki Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji z początkowych 7,5 mld EUR do 40 mld EUR. Ten zmieniony budżet FST pozwoli regionom zmierzać w kierunku ekologicznej, zrównoważonej i sprawiedliwej społecznie transformacji oraz realizować cele zapisane w Europejskim Zielonym Ładzie. Programy w ramach polityki spójności, a w szczególności nowo utworzony program REACT-UE, będą wspierać regiony dotknięte kryzysem. Europejska pomoc jest potrzebna zarówno dla przejścia na gospodarkę ekologiczną, jak i ożywienia gospodarczego po kryzysie.
Jak można wzmocnić rolę władz lokalnych i regionalnych w procesie transformacji? Co mogą zrobić instytucje (na szczeblu unijnym, krajowym, regionalnym) w celu powiązania rzeczywistych potrzeb regionów w okresie przejściowym z priorytetami politycznymi FST?
Władze lokalne i regionalne mają do odegrania kluczową rolę we wdrażaniu Zielonego Ładu, ale skuteczna realizacja projektów z zakresu ochrony środowiska wymaga nie tylko środków finansowych. Potrzebujemy przede wszystkim akceptacji obywateli, ich udziału w walce ze zmianą klimatu i w przechodzeniu na ekologiczną gospodarkę. Jako burmistrz mam zadanie wsłuchiwać się w głos obywateli i zdobyć ich poparcie dla każdego projektu, który ma być realizowany, niezależnie od tego, czy przepisy są opracowywane na szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym czy europejskim. Dotyczy to również Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Może on być korzystny dla górników jedynie, jeżeli zostanie wdrożony w sposób społecznie sprawiedliwy. Dlatego też w mojej opinii kładę nacisk na społeczne aspekty FST. Powodzenie Funduszu zależy od naszych obywatelek i obywateli, którzy oczekują od nas stworzenia odpowiednich ram, tak aby nikogo nie pozostawić w tyle.
Co sądzi Pan o kryteriach dostępu do FST? Czy odpowiednio uwzględniają zróżnicowane scenariusze w wielu regionach UE?
Każdy region ma swoją specyfikę, którą należy wziąć pod uwagę. Wiele regionów zaczyna swoją drogę ku neutralności klimatycznej z różnych pozycji wyjściowych. Należy jednak ustalić zasady mające zastosowanie do wszystkich regionów. Możliwości finansowania zaproponowane w ramach Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji nie są nowe, ponieważ większość działań mogłaby być wspierana również przez inne programy w ramach polityki spójności. Jednak ukierunkowanie FST przyczynia się w bezprecedensowy sposób do realizacji celów Europejskiego Zielonego Ładu. Europejski Komitet Regionów uwzględnił w przyjętej opinii dodatkowy punkt poświęcony działaniom, które mają być finansowane, co daje władzom lokalnym i regionalnym możliwość elastycznego dostosowywania proponowanych programów do szczególnych potrzeb i specyfiki ich regionów.
Kontakty z prasą:
CarmenSchmidle
tel. +32 (0)494 73 57 87
carmen.schmidle@cor.europa.eu
David Crous
tel. +32 (0)470 88 10 37
david.crous@cor.europa.eu