Zmiana klimatu ma szeroki wpływ na ekosystemy, sektory gospodarki, zdrowie ludzkie i dobrostan w Europie. Według Komisji Europejskiej w latach 1980–2016 łączne zgłoszone straty gospodarcze spowodowane przez pogodę i inne ekstremalne zjawiska klimatyczne w Europie wyniosły ponad 436 mld EUR. W poniższym wywiadzie Markku Markkula (FI/EPL) odpowiada na cztery pytania dotyczące przystosowania się do zmiany klimatu. Przewodniczący rady miasta Espoo i regionu Helsinki jest sprawozdawcą projektu opinii w sprawie przystosowania się do zmiany klimatu , która ma zostać przyjęta na następnej sesji plenarnej Europejskiego Komitetu Regionów w dniach 8, 9 i 10 grudnia 2020 r.
Czy Europa potrzebuje ambitniejszej strategii UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu, aby sprostać obecnym i przyszłym wyzwaniom? Jakie są kluczowe obszary, w których musimy podnieść poprzeczkę w zakresie adaptacji?
Należy zintegrować działania związane z przystosowaniem się do zmiany klimatu i łagodzeniem jej skutków. Nie chodzi o jeden z tych aspektów, lecz o oba. Przywódcy polityczni powinni traktować zmianę klimatu jako sytuację nadzwyczajną, której należy razem zaradzić za pomocą wspólnych ujednoliconych i nowatorskich działań, przełamując – również w skali globalnej – schematyczne myślenie i bariery. Europa powinna być światowym liderem i prekursorem w opracowywaniu i stosowaniu innowacyjnych środków przeciwdziałających globalnemu ociepleniu i dostosowujących do niego. Oznacza to podniesienie poziomu ambicji w dziedzinie klimatu znacznie wyżej niż obecnie przewiduje to UE.
Zwłaszcza jeśli chodzi adaptację, z dużym zadowoleniem przyjmujemy projekt nowej strategii UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu. Wzywamy jednak Komisję Europejską do opracowania ambitniejszej strategii UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu zgodnie z zasadami aktywnej pomocniczości i proporcjonalności, uznającej kluczową rolę miast i regionów w tej dziedzinie i zapewniającej im narzędzia niezbędne do opracowania rozwiązań terytorialnych. Z pewnością musimy działać w konkretnych kluczowych obszarach, począwszy od włączenia przystosowania się do zmiany klimatu jako przekrojowego priorytetu do planowania przestrzennego i zagospodarowania terenu. Inne obszary priorytetowe wymagające poprawy to system handlu uprawnieniami do emisji ( ETS ), decyzja dotycząca wspólnego wysiłku redukcyjnego ( ESD ) w sprawie ograniczenia emisji oraz użytkowanie gruntów, zmiana użytkowania gruntów i leśnictwo ( LULUCF ). Ponadto musimy znacznie rozwinąć sposoby finansowania projektów w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu i łagodzenia jej skutków, pogłębić współpracę transgraniczną oraz wymianę doświadczeń i najlepszych praktyk, zwiększyć odporność i zdolności przystosowawcze oraz poprawić rozwiązania oparte na zasobach przyrody i możliwości wprowadzania innowacji.
Pandemia COVID pokazała stopień zagrożenia naszych społeczeństw chorobami zakaźnymi, a niektórzy naukowcy zwrócili uwagę na potencjalne powiązania między pandemiami, ochroną przyrody i zmianą klimatu. Czy uważa Pan, że przystosowanie się do zmiany klimatu może być ściślej związane z ochroną zdrowia?
Stan zdrowia w państwach członkowskich UE nigdy nie był lepszy niż obecnie, ale zmiana klimatu grozi zniweczeniem osiągnięć ostatnich dziesięcioleci. Pandemia COVID-19 pokazała, że UE i wszystkie szczeble sprawowania rządów muszą robić znacznie więcej i że sprawą niecierpiącą zwłoki jest szybkie i wspólne działanie. Zachęcam do zapoznania się z nowo opublikowanym sprawozdaniem Europejskiej Agencji Środowiska w sprawie przystosowania się do zmiany klimatu w miastach. Posłużę się przykładem zawartym w sprawozdaniu: jeżeli założymy, że obecny poziom podatności na zagrożenie pozostanie bez zmian i nie przedsięwzięte zostaną dodatkowe środki adaptacyjne, roczna liczba ofiar śmiertelnych spowodowanych ekstremalnymi upałami może wzrosnąć z 2700 rocznie do ok. 30 lub 50 tys. do 2050 r., przy ociepleniu wynoszącym – odpowiednio 1,5 °C lub 2 °C. Jest to realne zagrożenie i musimy zrobić wszystko, aby temu zapobiec.
W których obszarach regiony i miasta Europy mogą w największym stopniu przyczynić się do przystosowania się do zmiany klimatu?
Żadna polityka adaptacji nie będzie skuteczna, jeśli nie uwzględni potrzeb, poglądów i wiedzy fachowej regionów i miast. Samorządy lokalne i regionalne odpowiadają za ponad 70% działań w zakresie łagodzenia zmiany klimatu i aż za 90% działań w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu. Miasta już teraz wykazują się największym zaangażowaniem i przywództwem. Szacuje się , że około 40% europejskich miast liczących ponad 150 000 mieszkańców przyjęło już plany przystosowania się do zmiany klimatu. W Europejskim Komitecie Regionów zobowiązujemy się do kontynuowania tej ścieżki i oczekujemy, że Europejski Zielony Ład przyspieszy działania i pokaże, co jest konieczne do osiągnięcia neutralności pod względem emisji dwutlenku węgla do 2030 r. lub przynajmniej na długo przed 2050 r. W moim regionie, w Helsinkach, niedawno zatwierdziliśmy nowy plan działania na rzecz osiągnięcia neutralności pod względem emisji dwutlenku węgla do 2035 r. Mamy duże ambicje, lecz jak wynika z planu działania, nasze cele są możliwe do realizacji.
Wszędzie w Europie powinniśmy koncentrować się na wykorzystaniu pełnego potencjału budowania odporności w drodze współpracy i zadbać o to, by poziom niższy niż krajowy miał zdolność szybkiego reagowania. Służby pogotowia i ratownictwa mają największe znaczenie podczas działania na linii frontu. Aby skutecznie przystosować się do zmiany klimatu, potrzebujemy zatem większej wiedzy, lepszych zdolności i odpowiednich środków finansowych na szczeblu lokalnym i regionalnym.
Jaka jest rola działań adaptacyjnych w lokalizacji celów zrównoważonego rozwoju?
Polityka adaptacji powinna odgrywać zasadniczą rolę w lokalizacji celów zrównoważonego rozwoju ONZ. Zrównoważony rozwój powinien być „nową normą” dla wszystkich społeczności, przedsiębiorstw i osób fizycznych, także w procesach budżetowych. Dobrym rozwiązaniem, również w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu, byłoby przygotowanie sprawozdań z dobrowolnego przeglądu lokalnego na temat sposobu, w jaki miasta i regiony realizują cele zrównoważonego rozwoju. Są to doskonałe narzędzia uczenia się i zwiększania skuteczności w terenie w drodze współpracy i wymiany najlepszych praktyk. Doskonałym przykładem jest moje miasto Espoo, które przedstawiło ONZ kompleksowe sprawozdanie pokazujące w praktyce, jak przyspieszyć realizację polityki zrównoważonego rozwoju w terenie, poprzez współpracę i nie pozostawiając nikogo w tyle.
Kontakty z prasą:
pressecdr@cor.europa.eu