Odbudowa gospodarcza i społeczna, a także transformacja ekologiczna i cyfrowa mogą zakończyć się sukcesem tylko wtedy, gdy władze lokalne i regionalne będą bezpośrednio zaangażowane w przygotowywanie i wdrażanie krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności.

Ścisłe partnerstwo między wszystkimi szczeblami sprawowania rządów, partnerami społecznymi i organizacjami pozarządowymi ma zasadnicze znaczenie dla tego, by krajowe plany odbudowy i zwiększania odporności odpowiadały potrzebom terytorialnym i nie pokrywały się z innymi politykami i funduszami UE. Są to główne przesłania Europejskiego Komitetu Regionów (KR) do rządów krajowych i instytucji UE przedstawione w opinii sporządzonej przez Roba Jonkmana, członka zarządu gminy Opsterland w Holandii. Tekst został przyjęty na sesji plenarnej KR-u w dniu 1 grudnia.

Członkowie Europejskiego Komitetu Regionów ubolewają, że w większości państw członkowskich przygotowanie krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności było głównie procesem odgórnym, i wyrażają zaniepokojenie brakiem zaangażowania szczebla niższego niż krajowy na etapach wdrażania i oceny. Takie podejście wiąże się z ryzykiem centralizacji ważnych inwestycji publicznych i pomijania różnic terytorialnych, co osłabia wpływ planów odbudowy.

W związku z tym – jak stwierdza się w opinii – regiony, które już przed wybuchem pandemii pozostawały w tyle pod względem rozwoju, będą narażone na jeszcze większe opóźnienie w rozwoju pod względem czy to zatrudnienia, wsparcia dla przedsiębiorczości, cyfryzacji, czy też innych kluczowych obszarów polityki. Ponadto niewystarczające zaangażowanie regionów i gmin wiąże się z ryzykiem pokrywania się inwestycji finansowanych ze środków na odbudowę i na politykę spójności, co doprowadza do ich konkurowania między sobą. Z tego powodu lokalni przywódcy za bardzo pozytywną uważają okoliczność, że Komisja Europejska wkrótce udostępni w internecie tablicę wyników Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF). Jak wskazano w piśmie wysłanym przez wiceprzewodniczącego wykonawczego Komisji Valdisa Dombrovskisa do przewodniczącego KR-u Apostolosa Tzitzikostasa i przewodniczącego Komisji Polityki Gospodarczej KR-u Michaela Murphy’ego, ta nowa tablica wyników dostarczy informacji na temat rozpatrywania wniosków o płatność składanych przez państwa członkowskie oraz, w miarę możliwości, będzie również obejmować bardziej zorientowaną terytorialnie metodę monitorowania.

Sprawozdawca Rob Jonkman (NL/EKR), członek zarządu gminy Opsterland, stwierdził: Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności jest wynikiem historycznego porozumienia między przywódcami UE i ambitnym narzędziem, dzięki któremu wyjdziemy z kryzysu związanego z COVID-19 silniejsi. Mimo że władze lokalne i regionalne odgrywają wiodącą rolę w walce z konsekwencjami społeczno-gospodarczymi pandemii od jej początku, w wielu państwach członkowskich znajdujemy się na dalszym planie, jeśli chodzi o zaangażowanie w plany odbudowy. Potrzebujemy współpracy, a nie centralizacji.

Władze lokalne i regionalne odpowiadają za jedną trzecią wszystkich wydatków publicznych i ponad połowę inwestycji publicznych w UE, z których duża część dotyczy obszarów polityki kluczowych dla Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności , będącego podstawą planu odbudowy NextGenerationEU . Ważne jest zatem, aby miasta i regiony były bezpośrednio zaangażowane w opracowywanie i realizację krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności, tak by mogły z powodzeniem wdrożyć zawarte w nich reformy i inwestycje.

W wielu gminach i regionach kryzys związany z COVID-19 doprowadził do spadku dochodów oraz wzrostu wydatków. W drugim barometrze regionalnym i lokalnym , opublikowanym w październiku przez KR, szacuje się, że tylko w 2020 r. luka finansowa wyniosła 180 mld EUR. KR przekonuje, że UE i jej państwa członkowskie mają obowiązek pilnie pomóc władzom lokalnym i regionalnym w amortyzowaniu wstrząsów finansowych oraz sprawić, by europejskie gospodarki i społeczeństwa stały się bardziej zrównoważone, odporne i lepiej przygotowane na wyzwania i możliwości związane z transformacją ekologiczną i cyfrową, również za pośrednictwem krajowych planów odbudowy.

KR zwraca się też do Komisji Europejskiej o włączenie sekcji dotyczącej zaangażowania władz lokalnych i regionalnych do rocznego sprawozdania z wdrażania Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności i wzywa Parlament Europejski do odgrywania w pełni roli strażnika realizacji celów planów odbudowy z regularnym angażowaniem władz lokalnych i regionalnych.

Kontekst:

W dniu 24 września KR – wraz ze słoweńską prezydencją w Radzie UE – zorganizował pierwsze forum wysokiego szczebla na temat odbudowy i odporności regionów. Podczas tego wydarzenia, które odbyło się w Lipicy (Słowenia), europejski komisarz ds. gospodarki Paolo Gentiloni podkreślił , że tylko współpraca z regionami i gminami może przynieść sukces krajowych planów odbudowy. Komunikat prasowy można przeczytać tutaj .

Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności jest instrumentem finansowym w wysokości 723,8 mld EUR (w cenach bieżących, z czego 338 mld EUR w formie dotacji i 385,8 mld EUR w formie pożyczek), a jego celem jest wspieranie państw członkowskich w przeprowadzaniu reform i inwestowaniu we wspólne priorytety UE. Jest największym narzędziem finansowym przewidzianym w Next Generation EU , który z kolei jest instrumentem odbudowy opiewającym na kwotę 801 mld EUR. Aby skorzystać ze wsparcia w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, państwa członkowskie muszą przedstawić krajowe plany odbudowy i zwiększania odporności oraz wskazać w nich reformy i inwestycje kwalifikujące się do wsparcia.

Badanie KR-u na temat zaangażowania władz lokalnych i regionalnych w przygotowanie i realizację ośmiu krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności (czerwiec 2021 r.).

Wspólne konsultacje KR-u i CEMR w sprawie opracowania krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności. Pełne wyniki konsultacji dostępne są na tej stronie internetowej (styczeń 2021 r.).

Kontakt:

Matteo Miglietta

tel. +32 (0) 470 895 382

matteo.miglietta@cor.europa.eu