Wielopoziomowy dialog KR-u podkreśla kluczową potrzebę zaangażowania władz lokalnych i regionalnych w krajowe plany stopniowego odchodzenia od węgla i pomyślnego wdrożenia unijnego Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji.

Podczas gdy państwa członkowskie określają obecnie swoje plany i inwestycje priorytetowe w ramach mechanizmu sprawiedliwej transformacji, Europejski Komitet Regionów (KR) zgromadził władze lokalne i regionalne oraz instytucje UE w celu omówienia zaangażowania miast i regionów w odchodzenie od węgla, zmniejszenie śladu węglowego przemysłu wysokoemisyjnego oraz zajęcie się społecznymi i gospodarczymi skutkami transformacji w kierunku przejścia do gospodarki neutralnej dla klimatu. W wielopoziomowym dialogu KR-u wzięli udział przedstawiciele głównych beneficjentów mechanizmu sprawiedliwej transformacji o wartości 150 mld EUR, w tym Niemiec, Polski i Rumunii. Wydarzenie to jest częścią posiedzenia platformy sprawiedliwej transformacji , której celem jest pomoc państwom członkowskim i regionom UE w dążeniu do neutralności klimatycznej.

W poniedziałek 26 kwietnia Rada UE i Parlament Europejski osiągnęły porozumienie polityczne w sprawie ostatniego z trzech filarów składających się na mechanizm sprawiedliwej transformacji – nowy instrument finansowy, który pomoże UE wdrożyć Europejski Zielony Ład i osiągnąć neutralność klimatyczną do 2050 r. Oczekuje się, że w ramach mechanizmu sprawiedliwej transformacji uruchomiona zostanie kwota do 150 mld EUR w latach 2021–2027, aby złagodzić społeczno-gospodarcze skutki transformacji energetycznej w regionach znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji. Na zaproszenie Elisy Ferreiry, europejskiej komisarz ds. spójności i reform, podczas czterodniowego posiedzenia platformy sprawiedliwej transformacji odbył się wielopoziomowy dialog zorganizowany przez unijne zgromadzenie miast i regionów, w ramach którego przeanalizowano również potencjał biogospodarki dla sprawiedliwej transformacji. Dyskusje to miały miejsce w momencie, gdy państwa członkowskie kształtują swoje terytorialne plany sprawiedliwej transformacji, które są konieczne, aby odblokować dostęp do zasobów mechanizmu sprawiedliwej transformacji. Ambicją KR-u jest, by ten wielopoziomowy dialog stał się regularną platformą wymiany między władzami lokalnymi i regionalnymi z regionów górniczych i energochłonnych.

Wielopoziomowy dialog otworzył Juan Espadas (ES/PES), burmistrz Sewilli i przewodniczący Komisji ENVE KR-u oraz grupy roboczej „Zielony Ład w terenie” . Burmistrz Juan Espadas stwierdził: Unijny Zielony Ład musi być fundamentem wszystkich polityk UE . Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji i mechanizm na rzecz sprawiedliwej transformacji umożliwiają osiągnięcie celów Zielonego Ładu i osiągnięcie neutralności klimatycznej w naszych miastach i regionach. Proces ten musi mieć charakter integracyjny i musi gwarantować, że wszyscy nasi obywatele zostaną uwzględnieni na tej ścieżce prowadzącej w kierunku zrównoważonej przyszłości. Dzisiejszy wielopoziomowy dialog jest ważnym elementem tego procesu, który może zapoczątkować transformację ekologiczną. Nie mamy czasu do stracenia.

Vojko Obersnel (HR/PES), burmistrz Rijeki i sprawozdawca KR-u w sprawie Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji , zauważył: Głosy miast i regionów w procesie sprawiedliwej transformacji zostały wysłuchane . Podczas pierwszego spotkania w ramach wielopoziomowego dialogu KR dokonał politycznej oceny ostatecznego kompromisu i bieżącej realizacji oraz wymienił się informacjami na temat najlepszych praktyk w terenie. Hojne możliwości finansowania, zmienione wytyczne w sprawie regionalnej pomocy państwa oraz nowy instrument pożyczkowy na rzecz sektora publicznego zapewnią osiągnięcie celów Zielonego Ładu UE i przejście do zrównoważonej przyszłości dla wszystkich.

Jácint Horváth (HU/PES), przedstawiciel władz lokalnych w okręgu Nagykanizsa i sprawozdawca KR-u w sprawie Zrównoważona biogospodarka dla Europy , stwierdził: Miasta i regiony powinny opracować własne plany sprawiedliwej transformacji, opierając się na swoich atutach i uwzględniając potencjał bioprzemysłu i biogospodarki, które mogą pomóc w odejściu od gospodarki linearnej w dużej mierze zależnej od surowców kopalnych i mineralnych . Aby transformacja ekologiczna, która jest zasadniczo systemową zmianą sposobu produkcji i konsumpcji, zakończyła się powodzeniem, musi być silnie zakorzeniona na szczeblu regionalnym i lokalnym. Zrównoważona biogospodarka o obiegu zamkniętym jest cennym sojusznikiem sprawiedliwej transformacji.

Poseł do Parlamentu Europejskiego Jan Olbrycht (PL/EPL) wziął udział w dyskusji, podkreślając, że przygotowanie terytorialnych planów sprawiedliwej transformacji będzie testem tego, czy istnieje polityczna wola wdrożenia wielopoziomowego sprawowania rządów w praktyce .

Jakub Piotr Chełstowski (PL/EKR), marszałek województwa śląskiego, podkreślił: W 2019 r. w naszym regionie rozpoczęły się dyskusje na temat wyzwań związanych z procesem transformacji. Następnie Zarząd Województwa Śląskiego podjął decyzję o utworzeniu regionalnego zespołu ds. inicjatywy regionów górniczych w województwie śląskim. W skład zespołu wchodzą przedstawiciele bardzo różnych środowisk, co jest ważne. Mamy przedstawicieli wszystkich szczebli administracji państwowej: instytucji społecznych, samorządów lokalnych i biznesu.

Javier Vila Ferrero (ES/PES), dyrektor generalny ds. europejskich Księstwa Asturii, dodał: Największą trudnością, jaką regiony napotkają w nadchodzących latach, jest doskonała i skuteczna koordynacja wszystkich funduszy, które będą wdrażane . Należy znać dokładną kwotę, jaka może zostać przyznana każdemu terytorium, bez zwiększania liczby kwalifikujących się regionów. Ponadto regiony znajdujące się w okresie przejściowym muszą mieć wystarczająco dużo samostanowienia i elastyczności, aby wybierać najwłaściwsze działania na swoim terytorium, a także aby umożliwić większą intensywność pomocy niż inne regiony.

Klaus Freytag , przedstawiciel premiera regionu Łużyc, z Kancelarii Stanu Brandeburgii, stwierdził: Łużycki okręg górniczy rozciąga się na Niemcy, Czechy i Polskę . Jesteśmy bardzo zainteresowani dalszą, stałą współpracą międzyregionalną i uważamy, że platforma sprawiedliwej transformacji stanowi dobrą okazję do omówienia regionalnego procesu zielonej transformacji w kontekście europejskim. W ramach już ustanowionej współpracy trójstronnej z polskimi i czeskimi regionami nasze podejście wyraźnie koncentruje się na gospodarczym i społecznym wymiarze zmian strukturalnych. Ponadto chcielibyśmy włączyć do dyskusji transgraniczny aspekt „sprawiedliwej transformacji”.

Florin-Tiberiu Iacob-Ridzi , burmistrz rumuńskiego miasta Petrosani, zauważył: Przejście na gospodarkę neutralną dla klimatu musi być sprawiedliwe pod każdym względem . Wykorzystanie funduszy będzie koncentrować się na człowieku i rodzinie, co oznacza sprawiedliwą restrukturyzację społeczną i gospodarczą tych regionów i tworzenie warunków do godnego i dostatniego życia, z czystym i zdrowym środowiskiem dla naszych dzieci, dla przyszłych pokoleń .

Czterodniowe posiedzenie platformy sprawiedliwej transformacji otwarły w poniedziałek 26 kwietnia Elisa Ferreira , komisarz ds. spójności i reform, oraz Kadri Simson , komisarz ds. energii. Komisarz Elisa Ferreira stwierdziła: Teraz nadszedł czas na zrealizowanie obietnicy, że żaden region nie zostanie pozostawiony w tyle . Partnerzy lokalni muszą być dopuszczeni do stołu negocjacyjnego i przejąć odpowiedzialność za inwestycje w ramach mechanizmu sprawiedliwej transformacji na swoim terytorium. Komisarz Kadri Simson zauważyła: Niniejsza edycja posiedzenia platformy sprawiedliwej transformacji odbywa się w kluczowym momencie i umożliwi otwarty dialog między państwami członkowskimi a zainteresowanymi stronami na wszystkich szczeblach w celu omówienia postępów.

Kontekst:

Mechanizm sprawiedliwej transformacji odnosi się do społecznych i gospodarczych skutków transformacji i stanowi nowe narzędzie finansowe UE skupiające się na regionach, gałęziach przemysłu i pracownikach, którzy muszą stawić czoła największym wyzwaniom związanym z przejściem na gospodarkę ekologiczną. Przewiduje uruchomienie do 150 mld EUR – dzięki połączeniu dotacji, pożyczek, instrumentów oraz inwestycji prywatnych i publicznych – w ramach trzech filarów: nowego Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji o wartości 17,5 mld EUR, systemu sprawiedliwej transformacji w ramach InvestEU, który ma uruchomić do 45 mld EUR, oraz instrumentu pożyczkowego na rzecz sektora publicznego, który składa się z dotacji (1,5 mld EUR) z budżetu UE i pożyczek (10 mld EUR) zapewnianych przez Europejski Bank Inwestycyjny (EBI). Oczekuje się, że ten instrument pożyczkowy uruchomi inwestycje publiczne w wysokości do 25 i 30 mld EUR w ciągu najbliższych 7 lat.

W poniedziałek 26 kwietnia Parlament Europejski i Rada UE osiągnęły porozumienie polityczne w sprawie wniosku dotyczącego nowego instrumentu pożyczkowego na rzecz sektora publicznego. W ten sposób wszystkie wnioski dotyczące mechanizmu sprawiedliwej transformacji zostały przyjęte i oczekują na ostateczne zatwierdzenie przez Parlament Europejski i Radę, zanim wejdą w życie.

Platforma sprawiedliwej transformacji pomaga państwom i regionom UE w procesie transformacji. Składa się ona z pojedynczego punktu dostępu i punktu informacyjnego oraz zapewnia kompleksowe wsparcie techniczne i doradcze.  

Zgodnie z wnioskiem Komisji Europejskiej głównymi beneficjentami Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji będą Polska, Niemcy i Rumunia.

Tutaj można zapoznać się z wywiadem z Vojkiem Obersnelem (HR/PES) , burmistrzem Rijeki i sprawozdawcą KR-u w sprawie opinii w sprawie Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST) (czerwiec 2020 r.).

Mechanizm sprawiedliwej transformacji wchodzi w zakres kompetencji grupy roboczej KR-u „Zielony Ład w terenie”. Grupa ta, utworzona w czerwcu 2020 r. , składa się z trzynaściorga lokalnych i regionalnych demokratycznie wybranych przedstawicieli, a jej celem jest dbanie o to, by miasta i regiony UE uczestniczyły bezpośrednio w opracowywaniu, realizacji i ocenie licznych inicjatyw w ramach Zielonego Ładu, który jest unijną strategią zrównoważonego wzrostu na rzecz osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r.

Kontakt:

Matteo Miglietta

tel. +32 (0)470 895 382

matteo.miglietta@cor.europa.eu

David Crous

tel. +32 (0)470 881 037

david.crous@cor.europa.eu

Berta López Domènech

Berta.LopezDomenech@cor.europa.eu