W wywiadzie Andries Gryffroy (BE/EA), poseł do parlamentu flamandzkiego oraz sprawozdawca opinii Europejskiego Komitetu Regionów „Zmiana dyrektywy w sprawie odnawialnych źródeł energii z myślą o realizacji nowych celów klimatycznych na 2030 r.”przyjętej na sesji plenarnej w dniach 27–29 kwietnia odpowiada na cztery pytania dotyczące roli władz lokalnych i regionalnych w przeglądzie dyrektywy oraz ich wkładu w niezależność energetyczną UE. W opinii wezwano Komisję Europejską do oceny wykonalności dalszego podnoszenia celów dyrektywy w oparciu o szczegółową ocenę skutków uwzględniającą jej asymetryczny wpływ na regiony w całej UE.

W jakim stopniu dyrektywa w sprawie odnawialnych źródeł energii przyczynia się do osiągnięcia celu UE, jakim jest niezależność od zewnętrznych dostaw energii?

Wojna w Ukrainie sprawiła, że bezpieczeństwo energetyczne znalazło się na pierwszym miejscu w programie politycznym, i pokazała cenę zależności UE od importu paliw kopalnych. Niedawno przyjęty plan REPowerEU jest krokiem we właściwym kierunku, aby szybko zmniejszyć zależność od rosyjskich paliw kopalnych i przyspieszyć transformację energetyczną.

Dywersyfikacja źródeł energii i zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w koszyku energetycznym UE ma kluczowe znaczenie dla przeciwdziałania zagrożeniom dla bezpieczeństwa energetycznego oraz dla rozwiązania problemu wysokich cen energii, które zagrażają obywatelom znajdującym się w trudnej sytuacji.

Musimy zatem zwiększyć nasze inwestycje w odnawialne źródła energii i dostosować dyrektywę w sprawie odnawialnych źródeł energii do ambitnego celu klimatycznego UE, jakim jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o 55% do 2030 r.

Potrzebujemy większego wsparcia na poziomie lokalnym i regionalnym, aby rozwijać społeczności energetyczne, zasilać nasze budynki publiczne energią ze źródeł odnawialnych oraz oferować sektorom transportu, budownictwa i przemysłu alternatywne źródła energii, które są bezpieczne, przystępne cenowo i zrównoważone.

Dlaczego zmiana dyrektywy w sprawie odnawialnych źródeł energii jest ważna dla osiągnięcia nowych celów klimatycznych na 2030 r.?

Aby UE mogła osiągnąć globalne cele klimatyczne oraz neutralność klimatyczną do 2050 r., potrzebne są ambitne i stabilne ramy regulacyjne. Takie ramy powinny należycie uwzględniać rolę władz lokalnych i regionalnych, dlatego ważne jest, aby państwa członkowskie w pełni angażowały władze lokalne i regionalne w planowanie i wdrażanie krajowych środków w dziedzinie klimatu.

Z perspektywy lokalnej i regionalnej uważamy, że konieczne są dalsze zachęty do tworzenia społeczności energetycznych działających w zakresie energii odnawialnej. Musimy nadal ułatwiać proces wydawania pozwoleń, ograniczając jednocześnie bariery administracyjne i czynniki uniemożliwiające dostęp do sieci. Kluczową kwestią jest zachęcanie do zbiorowej własnej produkcji i konsumpcji energii ze źródeł odnawialnych. Musimy zwiększyć inwestycje poprzez finansowanie publiczne, unijne programy wsparcia i partnerstwa publiczno-prywatne, w tym transgraniczne projekty w zakresie energii ze źródeł odnawialnych, które strategicznie przyczyniają się do prawdziwie zintegrowanego, niskoemisyjnego i zdecentralizowanego systemu energetycznego UE.

Jaka jest rola regionów i miast w kontekście dyrektywy i jakie korzyści może im ona przynieść?

Produkcja energii ze źródeł odnawialnych ma silny wymiar lokalny, a w dyrektywie uznano rolę lokalnych społeczności energetycznych oraz korzyści, jakie mogą one przynieść zainteresowanym obywatelom i obszarom.

Potencjał produkcji energii ze źródeł odnawialnych jest jednak różny na obszarach miejskich i wiejskich, na wyspach i w regionach górskich. Warunki naturalne produkcji energii słonecznej, wiatrowej lub wodorowej są różne, ale obecność poszczególnych gałęzi przemysłu i zależność od paliw kopalnych również różnią się w poszczególnych państwach UE.

Rozwiązania idealnie sprawdzające się w Szwecji mogą nie być idealnymi rozwiązaniami na przykład we Francji czy w Polsce. Środki i priorytetowe inwestycje realizowane obecnie we Flandrii mogą nie mieć zastosowania w innych regionach UE.

Prawodawstwo UE dotyczące energii ze źródeł odnawialnych powinno zatem odzwierciedlać tę specyfikę i uwzględniać asymetryczny wpływ terytorialny proponowanych środków we wszystkich regionach i państwach członkowskich, sprzyjając podejściu oddolnemu, a nie odgórnemu.

Jakie powinny być trzy główne priorytety zmienionej dyrektywy w sprawie odnawialnych źródeł energii?

Po pierwsze, uważam, że powinniśmy przestrzegać zasady neutralności technologicznej, tak aby UE obniżała emisyjność swojej gospodarki w sposób racjonalny pod względem kosztów i osiągnęła neutralność klimatyczną do 2050 r. przy najniższych kosztach społecznych i gospodarczych. Nie powinniśmy zatem wykluczać technologii, które mogą generować ponad 70% ograniczenia emisji gazów cieplarnianych lub które umożliwiają odzyskiwanie materiałów i rozwój modeli gospodarki o obiegu zamkniętym. Dotyczy to między innymi, lecz nie wyłącznie, sektora transportu.

Po drugie, musimy wzmocnić integrację rynku energii. Z dużym zadowoleniem przyjmuję zawartą w zmienionej dyrektywie propozycję dalszego zachęcania do współpracy transgranicznej w zakresie projektów dotyczących energii ze źródeł odnawialnych. Ma to kluczowe znaczenie dla osiągnięcia zintegrowanego, niskoemisyjnego i zdecentralizowanego systemu energetycznego. Aby jednak regiony mogły w pełni wykorzystać swój potencjał w nowym krajobrazie energetycznym, UE musi zapewnić dalsze wsparcie w celu pobudzenia projektów w zakresie energii ze źródeł odnawialnych z udziałem władz lokalnych i regionalnych ponad granicami, wykraczając poza to, co zaplanowano w ramach TEN-E.

Po trzecie, musimy stać się światowymi liderami w dziedzinie ekologicznego wodoru i zachęcać do rozwoju rynku czystego wodoru. Wodór – wraz z innymi zrównoważonymi nośnikami – będzie odgrywać kluczową rolę w transformacji energetycznej. Chociaż ekologiczny wodór powinien być priorytetem, wodór niskoemisyjny może być wykorzystywany do celów ograniczania emisji jako rozwiązanie przejściowe, dopóki ekologiczny wodór nie będzie wystarczająco dostępny po przystępnych cenach.

Kontekst:

Opinia KR-uzostała przyjęta na kwietniowej sesji plenarnej i należy do priorytetów grupy roboczej KR-u „Zielony Ład w terenie”. Grupa ta, utworzona w czerwcu 2020 r.,składa się z trzynaściorga lokalnych i regionalnych demokratycznie wybranych przedstawicieli, a jej celem jest dbanie o to, by miasta i regiony UE uczestniczyły bezpośrednio w opracowywaniu, realizacji i ocenie licznych inicjatyw w ramach Zielonego Ładu, który jest unijną strategią zrównoważonego wzrostu na rzecz osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r.

Najważniejsze punkty opinii:

KR

popiera podniesienie celu w zakresie energii ze źródeł odnawialnych na 2030 r. oraz założenie, że wszystkie sektory powinny się przyczyniać do jego osiągnięcia; podkreśla, że masowy i szybki rozwój odnawialnych źródeł energii ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia celów klimatycznych UE oraz zwiększenia przystępności cenowej i bezpieczeństwa dostaw systemu energetycznego UE;

opowiada się za elastycznym i wyważonym podejściem do celów w zakresie energii ze źródeł odnawialnych, które wspiera dalszy rozwój technologii i daje pewność inwestorom przy jednoczesnym utrzymaniu konkurencyjności UE i zapewnieniu zrównoważonej i sprawiedliwej transformacji;

podkreśla, że dla osiągnięcia zerowych emisji netto do 2050 r. w sposób najbardziej zrównoważony i najefektywniejszy pod względem kosztów zasadnicze znaczenie ma zadbanie o spójność między tekstami prawnymi proponowanymi w ramach pakietu „Gotowi na 55” oraz utrzymanie stosowania zasady „efektywność energetyczna przede wszystkim” i neutralności technologicznej;

zwraca uwagę na to, że kompetencje władz lokalnych i regionalnych w Unii Europejskiej nie są jednolite i że decyzje powinny być podejmowane na tym szczeblu sprawowania rządów, który oferuje najskuteczniejsze rozwiązanie.