W niniejszym wywiadzie Andries Gryffroy (BE/EA) odpowiedział na pięć pytań dotyczących wpływu zmiany klimatu na miasta i regiony oraz roli, którą Europejski Zielony Ład – stojący na czele transformacji w kierunku bardziej zrównoważonego i odpornego społeczeństwa – odgrywa w przeciwdziałaniu globalnemu ociepleniu. Poseł do parlamentu flamandzkiego wzywa do stworzenia europejskiej regionalnej tablicy wyników w celu śledzenia działań miast i regionów w dziedzinie klimatu oraz oceny ich wpływu. Tak brzmi jedna z najważniejszych propozycji zawartych w sporządzonej przez niego opinii „Wpływ zmiany klimatu na regiony oraz ocena Europejskiego Zielonego Ładu” , która ma zostać przyjęta na grudniowej sesji plenarnej Europejskiego Komitetu Regionów.
W jaki sposób zmiana klimatu i Zielony Ład są ze sobą powiązane?
Zielony Ład to wyraz długoterminowego zobowiązania UE do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r. i propozycja strategii wzrostu, która ma na celu utrzymanie konkurencyjności UE, a jednocześnie zwiększenie zrównoważoności i zasobooszczędności. Może mieć on zasadnicze znaczenie dla realizacji celów klimatycznych dzięki pobudzaniu zielonych inwestycji, pod warunkiem że będzie sprzyjać zrównoważonemu i ukierunkowanemu podejściu uwzględniającemu różną sytuację gospodarczą i społeczną w regionach i miastach oraz że da pierwszeństwo opłacalnym środkom i sektorom, które mają większy potencjał tworzenia miejsc pracy. Ponadto, aby zapewnić pomyślne przejście na neutralność klimatyczną, Zielony Ład musi wspierać podejście oddolne, być realizowany sprawiedliwie przez wszystkie obszary UE zgodnie z zasadą pomocniczości i proporcjonalności oraz umożliwiać elastyczność niezbędną do zapewnienia opłacalności.
Jakie są główne wyzwania władz lokalnych i regionalnych w zakresie powiązania odbudowy po pandemii COVID-19 z długoterminowym zrównoważonym rozwojem?
Kryzys związany z COVID-19 pokazał podatność naszych społeczeństw i gospodarek na zagrożenia oraz potrzebę zwiększenia ich odporności. Władze lokalne i regionalne stoją na czele przeciwdziałania zmianie klimatu, podejmując odważne działania na rzecz ograniczenia emisji, a tym samym zwiększenia odporności na skutki zmiany klimatu. Jednocześnie kryzys poważnie zagraża finansom władz lokalnych i regionalnych, podważa ich zdolność świadczenia usług publicznych i ogranicza przestrzeń fiskalną dla inwestycji w innowacyjne i niskoemisyjne technologie.
Dlatego też władze szczebla niższego niż krajowy muszą być w pełni zaangażowane w opracowywanie i wdrażanie krajowych planów odbudowy oraz muszą mieć łatwiejszy i bezpośredni dostęp do funduszy. Ważne jest również, abyśmy skupili się na inicjatywach, które mogą przyczynić się do zmniejszenia emisji po niższych kosztach w perspektywie długoterminowej, takich jak poprawa charakterystyki energetycznej budynków (fala renowacji) , zrównoważona mobilność, energia ze źródeł odnawialnych i gospodarka o obiegu zamkniętym.
Czy może Pan wyjaśnić, na czym polega podejście oparte na mieście–modelu?
Chodzi tu o model, w którym jedno miasto odgrywa wiodącą rolę w danej dziedzinie, a następnie angażuje inne zainteresowane miasta i gminy poprzez dzielenie się wiedzą i wymianę dobrych praktyk. Konkretne dziedziny mogą być przydzielane na podstawie zaproszeń do składania wniosków, po których miasto modelowe otrzymuje finansowanie na realizację projektów i dzieli się metodami, wynikami i wyciągniętymi wnioskami z innymi miastami i gminami należącymi do specjalnej sieci. Jesteśmy przekonani, że potrzebna nam wiedza jest dostępna i że istnieją odpowiednie możliwości. Musimy po prostu dzielić się taką wiedzą i udostępniać ją innym. W Europejskim Komitecie Regionów zainicjowaliśmy niedawno mapę najlepszych praktyk , która obejmuje już 200 projektów. Jest ona częścią naszej inicjatywy „Zielony Ład w terenie”, która ma na celu przedstawienie działań w terenie właśnie po to, by ułatwić wymianę wiedzy i jej powielanie w całej UE.
Jaki sposób przekazywania funduszy UE szczeblowi niższemu niż krajowy Pan proponuje?
UE znajdzie się na dobrej drodze do osiągnięcia celów klimatycznych dzięki wyższemu docelowemu poziomowi wydatków na działania w dziedzinie klimatu w następnym budżecie UE na lata 2021–2027 oraz w nowym narzędziu służącym odbudowie „Next Generation EU”, a w szczególności dzięki przeznaczeniu 37% z 750 mld EUR na realizację celów Zielonego Ładu. Jednak te główne instrumenty finansowania muszą uwzględniać aspekt terytorialny. Musimy zadbać o to, by fundusze dla miast i regionów zapewniały znaczny wpływ na gospodarkę lokalną.
Pomimo ograniczonych źródeł dochodów władze lokalne i regionalne odpowiadają za 65% inwestycji publicznych związanych z klimatem i środowiskiem. Dlatego też muszą mieć bezpośredni dostęp do funduszy UE, by realizować politykę zrównoważonego rozwoju w terenie. Aby opracować nowe rozwiązania służące przeciwdziałaniu zmianie klimatu i tworzeniu bardziej odpornej i zrównoważonej gospodarki lokalnej, należy wykorzystać możliwości synergii między europejskimi funduszami strukturalnymi i Instrumentem na rzecz Odbudowy, jak również synergii z innymi programami takimi jak „Horyzont Europa”. Krajowe plany w dziedzinie energii i klimatu mogłyby stać się podstawą zrównoważonej odbudowy, umożliwiając usystematyzowane powiązanie działań związanych z klimatem i energią, potrzeb finansowych i potencjału odbudowy.
Mamy świadomość, że finansowanie publiczne nie wystarczy, by zapewnić transformację klimatyczną w odpowiednim czasie, a zatem musimy zbudować silne partnerstwa publiczno-prywatne, opracować podejście partycypacyjne i przemyśleć łańcuchy wartości. W tym względzie kluczową rolę odgrywa Europejski Bank Inwestycyjny (EBI), który ściśle współpracuje z różnej wielkości regionami i miastami w celu zapewnienia ukierunkowanej pomocy i wsparcia ich w przechodzeniu na bardziej zrównoważone modele gospodarcze. W Europejskim Komitecie Regionów gotowi jesteśmy współpracować z Komisją Europejską i EBI w celu przybliżenia miastom i regionom możliwości finansowania działań w ramach Zielonego Ładu.
Dlaczego ważne jest monitorowanie wdrażania Zielonego Ładu? Czy istniejące mechanizmy są adekwatne do zakładanych celów?
Wiele władz lokalnych i regionalnych wdraża już plany w zakresie klimatu, energii i lokalnej odporności. Ich działania rzadko cieszą się jednak uznaniem, a często nie mierzy ani nie docenia się ich w szerszym kontekście krajowym.
Na każdym etapie procesu w sposób ciągły i usystematyzowany trzeba uwzględniać plany i wkład miast i regionów. Istnieje już kilka systemów monitorowania, ale nie są one wystarczająco ze sobą skoordynowane. Ważne jest zatem, by wdrażać cele zrównoważonego rozwoju w terenie i w pełni spożytkować istniejące mechanizmy, takie jak te opracowane w ramach Porozumienia Burmistrzów. Musimy nadal dążyć do zapewnienia racjonalnych pod względem kosztów metod, synergii i komplementarności, jednoczesnej poprawiając monitorowanie danych na szczeblu lokalnym. Mechanizmy i wskaźniki są niezbędne do dokładnej oceny wpływu zmiany klimatu na szczeblu lokalnym i regionalnym, a także do rozpoznania, co miasta i regiony osiągnęły w zakresie ograniczania emisji gazów cieplarnianych oraz przeciwdziałania zmianie klimatu. Wskaźniki te są potrzebne, aby uzyskać jasny ogląd przygotowania każdego regionu do transformacji klimatycznej, a tym samym lepiej określić specyfikę i potrzeby każdego terytorium. W związku z tym proponujemy zainicjowanie europejskiej regionalnej tablicy wyników, która zawierać będzie dowody na postępy we wdrażaniu Zielonego Ładu i planów odbudowy na szczeblu lokalnym. Będzie również skarbnicą wiedzy pomagającą uwzględnić różnorodne potrzeby poszczególnych terytoriów oraz rozpoznać i powielić najlepsze praktyki, w tym gotowe do finansowania działania pilotażowe na szczeblu lokalnym i niższym niż krajowy.
Kontekst
W dniu 13 października 2020 r. Komisja Europejska i Europejski Komitet Regionów (KR) zobowiązały się przejść do nowego etapu współpracy, aby przyspieszyć realizację Zielonego Ładu w europejskich regionach i miastach. Podczas debaty Frans Timmermans, wiceprzewodniczący wykonawczy Komisji Europejskiej do spraw Europejskiego Zielonego Ładu, wezwał samorządy lokalne i regionalne do przyjęcia odpowiedzialności za Zielony Ład i do kształtowania go w dziedzinach wchodzących w zakres ich kompetencji. Komunikat prasowy można przeczytać tutaj .
Zielony Ład w terenie to nowa inicjatywa Europejskiego Komitetu Regionów, której celem jest zapewnienie miastom i regionom centralnego miejsca w działaniach związanych z Europejskim Zielonym Ładem oraz zadbanie o to, by zarówno unijna strategia zrównoważonego wzrostu, jak i plany odbudowy po pandemii COVID-19 przełożyły się na bezpośrednie finansowanie dla miast i regionów oraz konkretne projekty dla każdego terytorium.
Realizację tej inicjatywy rozpoczęto 15 czerwca 2020 r. od utworzenia specjalnej grupy roboczej „Zielony Ład w terenie” złożonej z 13 członków . Przeczytaj komunikat prasowy tutaj.
Zapoznaj się z 200 najlepszymi praktykami Zielonego Ładu w naszej mapie internetowej .
Kontakt z prasą: pressecdr@cor.europa.eu