Lokalni przywódcy ostrzegli przed ryzykiem utraty dostępnych środków i wezwali do szybszego uruchomienia Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji.
W szeregu opinii przyjętych na sesji plenarnej Europejski Komitet Regionów (KR) przypomniał o pierwszoplanowej roli polityki spójności, która pomaga ograniczyć dysproporcje między regionami UE i zapewnić sprawiedliwą transformację UE, zmniejszając zależność od paliw kopalnych i zwiększając niezależność energetyczną. Wojna przeciwko Ukrainie i kryzys energetyczny jeszcze bardziej unaoczniły potrzebę dużej spójności w Europie, a pandemia COVID-19 pokazała, że na szczeblu unijnym, krajowym, regionalnym i lokalnym niezbędne są pilne działania, by zapewnić spójność cyfrową między obszarami.
Polityka spójności dowiodła swej elastyczności i skuteczności jako źródło wsparcia podczas nieprzewidzianych kryzysów, takich jak pandemia COVID-19 i wojna przeciwko Ukrainie. Niemniej polityka spójności musi pozostać głównym narzędziem inwestycyjnym UE, mającym na celu zwalczanie nierówności w Europie oraz pogłębiającej się przepaści cyfrowej dzięki stabilnym i przewidywalnym wieloletnim planom inwestycyjnym. Trzeba utrzymać tę długofalową strategiczną funkcję polityki spójności, aby przyczynić się do większej solidarności w UE. Dlatego też KR popiera również pełne wcielenie w życie zasady „nie szkodzić spójności”, która jest zgodna z postulowaną przez niego koncepcją „spójności jako podstawowej wartości”, i apeluje do Komisji Europejskiej o ścisłe włączenie go w prace nad jej zdefiniowaniem. Tak brzmią przesłania przywódców lokalnych i regionalnych, którzy zabrali głos na październikowej sesji plenarnej KR-u podczas 20. edycji Europejskiego Tygodnia Regionów i Miast.
Członkinie i członkowie KR-u zwrócili uwagę na wyjątkowe podejście do polityki spójności w oparciu o analizę potrzeb terytorialnych na szczeblu lokalnym i regionalnym w ramach w pełni partycypacyjnego i demokratycznego procesu. Jest ono przeciwieństwem krajowych planów odbudowy wspieranych przez Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF), które – jak podkreślono w opublikowanym 11 października rocznym sprawozdaniu UE na temat stanu regionów i miast – zostały w dużej mierze opracowane bez udziału regionów. Ponadto przywódcy lokalni i regionalni ostrzegli przed ryzykiem nakładania się działań lub wypierania z powodu braku rzeczywistego mechanizmu koordynacji między RRF a polityką spójności i jego powiązania z nią.
Co więcej, KR wezwał instytucje UE do zapewnienia pełnej spójności cyfrowej w Europie w celu zwalczania nierówności między poszczególnymi obszarami. Przestrzegł, że pogłębiająca się przepaść cyfrowa może spotęgować nierówności społeczne i terytorialne, gdyż wywiera wpływ na usługi świadczone na szczeblu lokalnym, takie jak dostęp do usług e-zdrowia i zasobów edukacyjnych, bądź też może uniemożliwić wielu obywatelom dostęp do podstawowych usług, tj. do płatności bezgotówkowych lub głosowania elektronicznego. Większa spójność cyfrowa może przeciwdziałać spadkowi liczby ludności na obszarach śródlądowych, wiejskich i górskich.
Pomyślna i sprawiedliwa transformacja ekologiczna we wszystkich regionach europejskich będzie miała zasadnicze znaczenie dla zahamowania pogłębiających się nierówności między społecznościami. Z powodu wojny ofensywnej wywołanej przez Rosję w lutym 2022 r. sprawiedliwa transformacja stała się jeszcze trudniejszym i zarazem pilniejszym wyzwaniem, w związku z czym należy przyspieszyć planowanie Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST) o wartości 19,3 mld EUR, by w odpowiednim czasie uruchomić środki. Lokalni włodarze zwrócili uwagę, że środki finansowe w ramach RRF zostały udostępnione w ciągu jednego roku, podczas gdy Komisja Europejska i państwa członkowskie już od niemal trzech lat pracują nad FST. Jeżeli program FST nie rozpocznie się w 2022 r., istnieje ryzyko zaprzepaszczenia całkowitej rocznej alokacji w wysokości 25 % udostępnionych środków.
Sprawozdawczyni 8. sprawozdania na temat spójności Nathalie Sarrabezolles (FR/PES) stwierdziła: Dzisiaj bardziej niż kiedykolwiek wcześniej potrzebujemy polityki spójności, być może, żeby złagodzić skutki obecnych kryzysów, ale przede wszystkim, by zmniejszyć nierówności na naszym kontynencie. Sprawozdanie na temat spójności pokazuje, że niektóre regiony pozostają w tyle pod względem rozwoju. Apelujmy, by przyszłe rozwiązania wznowiły proces konwergencji w Europie.
Sprawozdawca opinii w sprawie spójności cyfrowejGaetano Armao (IT/EPL) stwierdził: Spójność cyfrowa musi być ważnym dodatkowym wymiarem tradycyjnej koncepcji spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej określonej w Traktacie UE. Ma to kluczowe znaczenie, gdyż obywatelki i obywatele dysponujący łącznością i umiejętnościami cyfrowymi mogą wnieść znaczną wartość do swoich społeczności. Przepaść cyfrowa nie została formalnie uznana za zagrożenie dla spójności UE. Konieczna jest debata publiczna nad tym, jak zlikwidować przepaść innowacyjną i cyfrową. Jej celem powinno być jasne zrozumienie koncepcji „spójności cyfrowej”, która jest wezwaniem do uznania niezbędnej roli tej technologii w naszym życiu i która wymaga uwzględnienia celów spójności (określonych w Traktacie UE) w prawach, zasadach i politykach cyfrowych Unii.
Sprawozdawczyni opinii „Sprawiedliwa i zrównoważona transformacja dla regionów górniczych i regionów energochłonnych sektorów przemysłu”Sari Rautio (FI/EPL) dodała: Wojna w Europie sprawiła, że sprawiedliwa transformacja stała się sprawą jeszcze bardziej niecierpiącą zwłoki. Myślę, że w ramach kluczowej transformacji ku społeczeństwu niskoemisyjnemu trzeba skupić się na rozmaitych potrzebach obywateli, tworząc nowe miejsca pracy i nauczając nowych umiejętności. Sektor energetyczny, przemysł, przetwórstwo przemysłowe i MŚP zmagają się z trudnościami, w związku z czym istotne jest wspieranie ambitnego dążenia przemysłu do osiągnięcia neutralności pod względem emisji dwutlenku węgla. FST może odegrać pewną rolę w osiągnięciu tego celu. Poszukiwanie najskuteczniejszych środków uda się tylko wówczas, gdy regiony i miasta będą naprawdę zaangażowane we wszystkie etapy planowania i wdrażania. Jednocześnie musimy sprawić, by ta machina zaczęła działać!
Kontekst:
Komisja Europejska opublikowała
8. sprawozdanie na temat spójności w dniu 9 lutego. W sprawozdaniu pokazano zarówno pozytywne, jak i negatywne tendencje w regionach, miastach i na obszarach wiejskich UE: regiony słabiej rozwinięte nadrabiają zaległości, lecz wiele regionów w okresie przejściowym utknęło w pułapce rozwojowej. Ponadto rosnąca przepaść innowacyjna utrudni obu grupom regionów nadrobienie dystansu. Kilka tygodni temu Parlament Europejski przyjął stanowisko w sprawie 8. sprawozdania na temat spójności.
Mechanizm sprawiedliwej transformacji powstał w ramach Europejskiego Zielonego Ładu, by pomóc regionom, które najbardziej ucierpiały wskutek transformacji w kierunku gospodarki neutralnej dla klimatu. Obejmuje on Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST), z którego w latach 2021–2027 dokonane zostaną na tych obszarach inwestycje o wartości 19 mld EUR. Informacje o tym, jak FST został rozdysponowany między państwa członkowskie, można znaleźć tutaj.
KR – wraz z wiodącymi europejskimi stowarzyszeniami miast i regionów – jest założycielem #CohesionAlliance, którego celem jest potwierdzenie spójności jako podstawowej wartości Unii Europejskiej i głównego celu wszystkich nurtów polityki i inwestycji. Więcej informacji na ten temat można znaleźć tutaj.
Kontakt:
Matteo Miglietta
Tel. +32 (0) 470 89 53 82
matteo.miglietta@cor.europa.eu