KR zwraca uwagę, że znaczna część prawodawstwa UE w zakresie ochrony środowiska,
‎ w tym dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej UE i dyrektywy dotyczące ochrony przyrody, nie zostały w wystarczającym stopniu wdrożone.

Europejski Komitet Regionów (KR) przedstawił szereg propozycji mających na celu ochronę środowiska morskiego i odbudowę ekosystemów oceanicznych. KR wzywa do opracowania nowej unijnej ustawy o oceanach w celu określenia długoterminowego kierunku z wymiernymi celami i terminami, aby zapewnić ochronę i odbudowę ekosystemów morskich. Przywódcy lokalni i regionalni proponują utworzenie funduszu oceanicznego w celu dekarbonizacji transportu morskiego i wzywają do zniesienia wyłączenia dla paliw stosowanych w rybołówstwie w dyrektywie w sprawie opodatkowania energii. KR wzywa również Komisję do zaproponowania przełomowych nowych przepisów dotyczących obowiązków kwotowych w odniesieniu do azotu pochodzącego z recyklingu i fosforu na rynku UE w ramach jej wysiłków na rzecz ograniczenia wycieku substancji odżywczych do mórz UE, powstrzymania zakwitu glonów i rozprzestrzeniania się obszarów martwych stref.

Oceany stoją w obliczu nieodwracalnego zanieczyszczenia środowiska. Międzynarodowy transport morski, nadmierny ruch statków, budownictwo miejskie, produkcja przemysłowa, rolnictwo i produkcja energii mają wpływ na jakość wody i mórz oraz na różnorodność biologiczną w morzach. Chociaż oceany świata są zalewane tworzywami sztucznymi, zanieczyszczeniami chemicznymi i spływem nawozów rolniczych, rosnąca presja związana z rozwojem obszarów miejskich i turystyką na wybrzeżach ma również poważny wpływ na ekosystemy morskie i różnorodność biologiczną.

W tym kontekście KR przyjął opinię opracowaną przez sprawozdawczynię Emmę Nohrén (SE/Zieloni). Wiceburmistrzyni szwedzkiej gminy Lysekil stwierdziła: Oceany i klimat to dwie strony tego samego medalu. Klimat nie może być regulowany bez zdrowych oceanów. W związku z tym prawo o klimacie musi zostać uzupełnione prawem o oceanach, w którym określono by cele i terminy poprawy stanu środowiska morskiego. Zanieczyszczenie oceanów jest kwestią globalną, jednak główne obciążenie ponoszą społeczności lokalne i regionalne. Musimy rozpocząć działania, aby uwolnić niewykorzystany potencjał władz lokalnych i regionalnych w zakresie ochrony środowiska morskiego UE, a jednocześnie zapewnić zatrudnienie i ożywić gospodarkę. Nie możemy dłużej czekać. UE musi zająć wiodącą pozycję w zielonej transformacji, jak przewidziano w Europejskim Zielonym Ładzie.

KR zwraca uwagę, że zgodnie ze sprawozdaniem Trybunału Obrachunkowego znaczna część prawodawstwa UE w zakresie ochrony środowiska, w tym dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej UE i dyrektywy dotyczące ochrony przyrody , nie zostały w wystarczającym stopniu wdrożone. Po pierwszym cyklu wdrażania dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej KR podkreśla, że bez określonych wartości progowych lub jasnych, ambitnych i wymiernych celów nigdy nie zostaną poczynione postępy i apeluje o niezwłoczne określenie takich celów.

KR wzywa Komisję Europejską do ustanowienia przepisów dla państw członkowskich w celu włączenia władz lokalnych i regionalnych do procedury konsultacji oraz do procesu określania, opracowywania i planowania środków, wyjaśnienia zakresu odpowiedzialności i wspierania większego zaangażowania na rzecz pomyślnego wdrożenia dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej UE.

KR domaga się również, by Komisja Europejska utworzyła europejską grupę zadaniową ds. różnorodności biologicznej mórz 2030 składającą się z kierowników projektów środowiskowych, którzy pomagaliby władzom szczebla niższego niż krajowy i doradzaliby im w zakresie planowania projektów i dostępu do funduszy UE w celu powstrzymania zanieczyszczenia mórz i odtworzenia ekosystemów oceanów.

Zgodnie z niedawno przyjętym unijnym prawem klimatycznym miasta i regiony domagają się nowej unijnej ustawy o oceanach w celu określenia długoterminowego kierunku z myślą o zapewnieniu ochrony i odbudowy ekosystemów morskich oraz popierają wniosek Parlamentu Europejskiego dotyczący ustanowienia funduszu oceanicznego w celu dekarbonizacji transportu morskiego oraz przeznaczenia 20% dochodów na ochronę i odbudowę ekosystemów morskich oraz lepsze zarządzanie nimi.

Aby powstrzymać rosnącą eutrofizację mórz UE, KR wzywa Komisję Europejską, by w ramach gospodarki o obiegu zamkniętym wytyczyła kierunek działań i zaproponowała zobowiązania ilościowe w odniesieniu do substancji odżywczych pochodzących z recyklingu w nawozach na rynku UE. KR podkreśla, że fosfor i azot mają kluczowe znaczenie dla produkcji żywności, a fosfor znajduje się w unijnym wykazie surowców krytycznych.

Unijne zgromadzenie przedstawicieli samorządów lokalnych i regionalnych popiera cele dotyczące ochrony różnorodności biologicznej zawarte w Europejskim Zielonym Ładzie i unijnej strategii ochrony różnorodności biologicznej na 2030 r. KR wzywa jednak Komisję Europejską do uwzględnienia w swoim planie działania, który ma zostać opublikowany do 2021 r., jasnych i wymiernych celów dotyczących ochrony zasobów rybnych i ekosystemów morskich wraz z towarzyszącymi im terminami.

KR jest zaniepokojony słabą ochroną oraz niewystarczającym monitorowaniem i kontrolą obecnych morskich obszarów chronionych w UE . Według Europejskiej Agencji Środowiska mniej niż 1% chronionych obszarów morskich w UE jest w pełni chronionych. KR zdecydowanie popiera propozycję Komisji Europejskiej dotyczącą utworzenia sieci morskich obszarów chronionych obejmujących 30% mórz UE, która przewiduje również ograniczenie połowów i działalności gospodarczej. Przywódcy lokalni i regionalni podkreślają, że 10% mórz UE musi korzystać z wysokiego poziomu ochrony, w tym ze stref zakazu połowów.

KR proponuje utworzenie Akademii Oceanów UE składającej się z młodych naukowców z uczelni wyższych ze wszystkich państw członkowskich w celu inspirowania i rozpowszechniania najlepszych praktyk i wiedzy na temat znaczenia zdrowych oceanów.

Aby rozwiązać problem zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi, członkowie KR-u wzywają wszystkie państwa członkowskie do ustanowienia systemów zwrotu kaucji za pojemniki na napoje z tworzyw sztucznych i zwracają się do Komisji Europejskiej o zapewnienie ich kompatybilności. Byłby to istotny krok w kierunku utworzenia jednolitego rynku opakowań. KR wzywa także Komisję do wprowadzenia zakazu stosowania wszelkich nowych wypełnień granulatem na boiskach sportowych z zachowaniem sześcioletniego okresu przejściowego oraz do włączenia nanoplastików oraz polimerów ulegających biodegradacji i polimerów rozpuszczalnych do przepisów mających na celu ograniczenie ilości celowo dodawanych mikrodrobin plastiku, będących obecnie przedmiotem negocjacji w UE.

KR zauważa, że zróżnicowane pod względem środowiskowym opłaty portowe mogą być dla regionów nadbrzeżnych skutecznym sposobem na poprawę stanu środowiska i zmniejszenie emisji do powietrza i wody, a także odpadów i hałasu, i wzywa do wprowadzenia zakazu odprowadzania wody płuczkowej w UE.

KR przypomina, że zasada „zanieczyszczający płaci” powinna stanowić trzon prawodawstwa UE dotyczącego środowiska morskiego i gratuluje Komisji Europejskiej publicznie dostępnego portalu WISE dotyczącego środowiska morskiego .

Projekt opinii został przedstawiony na sesji plenarnej KR-u w dniach 5–7 maja 2021 r. 

Kontekst:

Tu można się zapoznać z wywiadem z Emmą Nohrén (SE/Zieloni), która odpowiada na pięć pytań dotyczących roli władz lokalnych i regionalnych w ochronie środowiska morskiego.

Celem przyjętej 17 czerwca 2008 r. dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej jest skuteczniejsza ochrona środowiska morskiego w całej Europie. Komisja Europejska opracowała zestaw szczegółowych kryteriów i standardów metodologicznych, aby pomóc państwom członkowskim we wdrażaniu dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej. Zostały one zmienione w 2017 r., co doprowadziło do przyjęcia nowej decyzji Komisji w sprawie dobrego stanu środowiska . Różnorodność biologiczna jest jednym z kluczowych obszarów polityki Europejskiego Zielonego Ładu , przyjętego pod koniec 2019 r. W maju 2020 r. Komisja Europejska przyjęła unijną strategię ochrony różnorodności biologicznej na 2030 r. , aby powstrzymać spadek różnorodności biologicznej i przywrócić przyrodę do naszego życia. 

Opinia „Władze lokalne i regionalne chroniące środowisko morskie” mieści się w zakresie kompetencji grupy roboczej KR-u „Zielony Ład w terenie” . Grupa ta, utworzona w czerwcu 2020 r. , składa się z trzynaściorga lokalnych i regionalnych demokratycznie wybranych przedstawicieli , a jej celem jest dbanie o to, by miasta i regiony UE uczestniczyły bezpośrednio w opracowywaniu, realizacji i ocenie licznych inicjatyw w ramach Europejskiego Zielonego Ładu, który jest unijną strategią zrównoważonego wzrostu na rzecz osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r.

Co roku do oceanu trafia od 4,8 do 12,7 mln ton tworzyw sztucznych. Stanowią one 75% odpadów morskich w morzach świata. Ograniczenie ilości odpadów morskich.  Briefing Parlamentu Europejskiego (2019).

Kontakt:

David Crous

tel. +32 (0) 470 88 10 37

david.crous@cor.europa.eu