Het evaluatieverslag over de RRF is een “gemiste kans” omdat de territoriale dimensie ontbreekt.
Nationale herstel- en veerkrachtplannen kunnen minder efficiënt zijn en minder impact hebben dan gewenst als regio's en steden niet daadwerkelijk bij de uitvoering ervan worden betrokken, aldus leden van het Europees Comité van de Regio's (CvdR) op 8 februari in een advies waarin zij kritiek uiten op door de EU gefinancierde inspanningen van sommige nationale regeringen om het herstel na de COVID-pandemie te bevorderen. In de aanbevelingen, die tijdens een zitting van het CvdR unaniem zijn goedgekeurd, dringen lokale en regionale leiders er bij de lidstaten en de Europese Commissie op aan om het huidige gecentraliseerde beheer van de Herstel en veerkrachtfaciliteit (RRF) om te vormen tot een aanpak op diverse niveaus, om de digitale en groene transitie te stimuleren, de cohesie te versterken en overlappingen met andere financiële instrumenten te voorkomen.
Lokale en regionale overheden zijn goed voor een derde van alle overheidsuitgaven en meer dan de helft (53 %) van de overheidsinvesteringen in de EU. Zij verlenen cruciale openbare diensten aan burgers en investeren in belangrijke beleidsterreinen die vallen onder de nationale herstel- en veerkrachtplannen (NRRP’s), die worden gefinancierd met buitengewone EU-middelen die zijn vrijgemaakt in het kader van het economische herstelpakket van de EU, Next Generation EU. Ondanks deze essentiële rol staan steden en regio's tot dusver vaak buitenspel bij het toezicht op en de uitvoering van de 724 miljard EUR uit de RRF van de Europese Unie, zoals blijkt uit twee enquêtes die zijn uitgevoerd in 2021 en 2022.
In het advies dat het CvdR op 8 februari unaniem heeft goedgekeurd uiten lokale en regionale leiders dan ook kritiek op het in juli 2022 door de Europese Commissie gepubliceerde evaluatieverslag over de RRF, waarin deze als een “gemiste kans” wordt bestempeld. De rapporteur, Rob Jonkman (NL/EVP), wethouder van de gemeente Opsterland, zei: "Lokale en regionale overheden hebben belangrijke bevoegdheden in de zes pijlers van de RRF, variërend van groene transitie en digitale transformatie tot economische en territoriale cohesie en concurrentievermogen. De betrokkenheid van steden en regio's bij de verdere uitvoering is daarom niet alleen een kwestie van logica en billijkheid, maar ook nodig om de doelstellingen van de RRF daadwerkelijk gestalte te geven. Als zodanig moeten lokale en regionale overheden worden erkend en behandeld als partners en niet als zogenaamde “belanghebbenden”. We hebben behoefte aan meer partnerschap en samenwerking op diverse niveaus, niet aan meer centralisatie!”
De CvdR-leden stellen dat in het evaluatieverslag geen analyse wordt gemaakt van een aantal punten die cruciaal zijn voor een succesvolle uitvoering van de RRF, zoals de governance van de NRRP’s en aanverwante processen en de concrete bijdrage van de RRF aan de cohesie. Zij voeren aan dat de focus van het evaluatieverslag op de gecentraliseerde aanpak ertoe leidt dat territoriale verschillen over het hoofd worden gezien, zowel wat betreft de uitdagingen als de mogelijkheden. Daardoor kunnen sommige NRRP’s minder efficiënt zijn en minder impact hebben dan gewenst. Hierdoor lopen regio’s die al voor de uitbraak van de pandemie in hun ontwikkeling achterliepen, het risico om op een nog grotere ontwikkelingsachterstand te worden gezet, op belangrijke beleidsterreinen als werkgelegenheid, opleidingsniveau, bedrijfsondersteuning, digitalisering en mobiliteit.
Achtergrond
De herstel- en veerkrachtfaciliteit van de EU is een begrotingsinstrument van 723,8 miljard EUR (in lopende prijzen, waarvan 338 miljard EUR aan subsidies en 385,8 miljard EUR aan leningen) dat bedoeld is om de lidstaten te helpen hervormingen door te voeren en te investeren in de gemeenschappelijke prioriteiten van de EU. De RRF is het grootste financiële instrument dat is opgenomen in het herstelplan NextGenerationEU, ter waarde van 801 miljard EUR. Om van de steun van de RRF te kunnen profiteren, moeten de lidstaten nationale herstel- en veerkrachtplannen indienen waarin wordt aangegeven welke hervormingen en investeringen zullen worden gefinancierd.
Het CvdR en de Raad der Europese Gemeenten en Regio’s hebben in 2021 en 2022 samen twee raadplegingen gehouden om na te gaan in hoeverre lokale en regionale overheden betrokken waren bij het ontwerp en de uitvoering van de NRRP’s. Beide benadrukten dat nationale herstel- en veerkrachtplannen doorgaans te vaak uitgevoerd zijn als top-downprocessen, waarop gemeenten en regio’s weinig tot geen invloed lijken te hebben. De resultaten van de raadplegingen kunnen hier (mei 2022) en hier (januari 2021) ingezien worden.
Rob Jonkman was ook rapporteur voor een ander CvdR-advies, over de uitvoering van de RRF, door het Comité goedgekeurd in december 2021.
Contact:
Matteo Miglietta
Tel. +32 (0) 470 89 53 82
matteo.miglietta@cor.europa.eu