Lokale en regionale overheden in de EU vormen het bestuursniveau dat het dichtst bij de burger staat en zijn dan ook van cruciaal belang om Europese waarden te helpen uitdragen en de deelname van burgers aan democratische processen te stimuleren. Lokale en regionale politici onderschrijven de oproepen van burgers in het kader van de Conferentie over de toekomst van Europa dat het hoog tijd is om in het onderwijs de Europese democratie te bevorderen. Dit kwam als belangrijkste punt naar voren uit het op 28 april tijdens de plenaire zitting van het Europees Comité van de Regio’s (CvdR) gehouden debat over het promoten van Europese waarden in het onderwijs om het burgerschap van de Unie te stimuleren. De CvdR-leden hebben ook een advies over de versterking van de democratie en de integriteit van verkiezingen uitgebracht, waarin wordt gewezen op de noodzaak van open, eerlijke en pluralistische democratische participatie op lokaal en regionaal niveau.
De bevordering van Europese democratische waarden is zeer belangrijk om bedreigingen van de democratie tegen te gaan en moet EU-breed een essentieel onderdeel vormen van burgereducatie. Nu de eindconclusies van de Conferentie over de toekomst van Europa (COFE) bijna klaar zijn, mag worden verwacht dat er verder gehoor zal worden gegeven aan burgeraanbevelingen om een minimumniveau van educatie over de EU en met name haar democratische processen in te voeren.
In het debat tijdens de plenaire zitting van het CvdR over de bevordering van Europese democratische waarden door middel van onderwijs ter stimulering van het EU-burgerschap hebben lokale en regionale leiders aangegeven dat zij bereid zijn hun bestaande goede praktijken uit te bouwen en gemeenschappelijke instrumenten te ontwikkelen – op vrijwillige basis en met volledige inachtneming van het subsidiariteitsbeginsel – ter bevordering van burgerschapsvorming om de democratie en de Europese waarden inzichtelijker te maken en het debat over de Europese Unie aan te moedigen. Zij wezen er ook op dat scholen en andere onderwijsinstellingen bij het uitvoeren van deze taak gebaat zouden zijn bij innovatief lesmateriaal en innovatieve leermiddelen.In dit verband heeft het CvdR verzocht om met voorbeelden van goede praktijken te komen. Zo heeft het samen met zijn leden honderdenvan dergelijke initiatieven in Europese regio’s verzameld.
CvdR-voorzitter Apostolos Tzitzikostas, gouverneur van de Griekse regio Centraal-Macedonië en hoofd van de delegatie van lokale en regionale overheden op de plenaire vergadering van de COFE, zei het volgende: “Met de oorlog in Oekraïne zien we dat vrede en democratie in Europa niet vanzelfsprekend zijn. Als lokale en regionale leiders moeten we jongeren informeren en in staat stellen om mee te praten over de Europese Unie. Ons doel is om burgerschap te bevorderen en de betrokkenheid van de burgers te versterken. We kunnen Europa niet steunen als we er niet om geven. We moeten leren hoe we dagelijks voor Europa kunnen zorgen. Daarom dient er vanuit de basis een Europees leerplan voor burgerschapsvorming te worden ontwikkeld om Europese democratische waarden, kritisch denken en mediawijsheid te bevorderen. Dit moet ertoe leiden dat Europese burgers, en met name jongeren, het Europese project beter leren kennen en meer gaan meedoen aan de democratische processen in de EU.”
Dubravka Šuica, vicevoorzitter van de Europese Commissie, belast met democratie en demografie, zei: “Als voormalig burgemeester en docent ben ik blij met de oproep van het Europees Comité van de Regio’s om Europese waarden en identiteitsvorming en Europees burgerschap te bevorderen via onderwijs en cultuur, op regionaal en lokaal niveau. Om met kennis van zaken te kunnen discussiëren, moeten burgers weten waar ze het over hebben. Hier moeten we van jongs af aan en ons hele leven lang aan werken. Op 9 mei zal in Straatsburg het eindverslag van de Conferentie over de toekomst van Europa worden voorgelegd aan de voorzitters van het Europees Parlement, de Raad van de EU en de Commissie. Op deze conferentie worden onze waarden in de schijnwerpers gezet en wordt er frank en vrij gedebatteerd en overlegd, waarbij de burger een centrale plaats inneemt. Dit staat in schril contrast tot de vreselijke gebeurtenissen die we thans in Oekraïne zien. Het is van vitaal belang dat de Europese Commissie, het Europees Comité van de Regio’s en regionale en lokale overheden, nauw blijven samenwerken om onze democratie, en de democratische instellingen die daaraan ten grondslag liggen, gereed te maken voor de toekomst.”
Domènec Ruiz Devesa, lid van het Europees Parlement (EP) en rapporteur voor de recente EP-resolutie over de uitvoering van acties op het gebied van burgerschapsvorming, tevens lid van de COFE-werkgroep EU-democratie, vroeg zich af: “Hoe kunnen burgers op EU-niveau in actie komen als ze niet weten waar het over gaat? Wij moeten bewerkstelligen dat onze kinderen van jongs af aan de kennis verwerven om te kunnen meedoen. Zij hebben daar op de Conferentie over de toekomst van Europa om gevraagd, en wij moeten ervoor zorgen. De democratie in Europa wordt bedreigd en halve maatregelen volstaan in dit verband niet. We hebben systemische oplossingen nodig die zoden aan de dijk zetten, zoals het voorstellen van een Europees leerplan voor burgerschapsonderwijs, waarin de geschiedenis van de EU, haar waarden en instellingen worden belicht en wordt uitgelegd hoe de Unie werkt.”
Verkiezingsdeelname en informatieverstrekking over Europese democratie en burgerschap zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Met de goedkeuring van het advies “Versterking van de democratie en de integriteit van verkiezingen” maakten de CvdR-leden duidelijk dat het nodig is verschillende oplossingen voor stemmen op afstand in te voeren om verkiezingsprocessen op regionaal, nationaal en Europees niveau inclusiever en milieuvriendelijker te maken.In het advies wordt ervoor gepleit het lokale en regionale niveau op te nemen in een “gezamenlijk mechanisme voor de weerbaarheid van verkiezingsprocessen” teneinde de integriteit van verkiezingen te beschermen tegen mogelijke bedreigingen.
Vincenzo Bianco (IT/PSE), gemeenteraadslid van Catania en rapporteur voor dit advies, wees erop dat “we geconfronteerd worden met ernstige risico’s die de eerlijkheid van verkiezingscampagnes en het verloop van verkiezingen zelf kunnen ondermijnen. Zo worden nepberichten en racistische en discriminerende uitlatingen op grote schaal verspreid en dreigt online stemmen te worden vervalst. De Europese instellingen moeten deze kwestie serieus aanpakken, duidelijk stelling nemen, doeltreffend reageren en rigoureus optreden.”
Verder stelde hij dat de participatie van burgers in lokale instellingen moet worden versterkt en dat gemeenten en regio’s meer moeten worden betrokken bij de bevordering van innovatieve vormen en instrumenten om te stemmen, ook door het promoten van groene en duurzame manieren om verkiezingen te houden.
De CvdR-leden wezen op de noodzaak van gerichte initiatieven om de verspreiding van desinformatie op alle niveaus tegen te gaan, een inspanning waarbij de lokale en regionale overheden als belangrijke partners moeten worden erkend.
Contact:
Theresa Sostmann
Tel. +32 2282 2457
Theresa.Sostmann@cor.europa.eu