Lokale leiders waarschuwen voor het risico dat de beschikbaar gestelde middelen komen te vervallen en dringen aan op een snellere uitvoering van het Fonds voor een rechtvaardige transitie.
Het Europees Comité van de Regio’s (CvdR) heeft tijdens zijn recente oktoberzitting zijn goedkeuring gehecht aan een reeks adviezen waarin het nogmaals wijst op de cruciale rol van het cohesiebeleid bij het verkleinen van de verschillen tussen de EU-regio’s en het ondersteunen van een rechtvaardige transitie in de EU, het afbouwen van de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen en het bevorderen van energieautonomie. De aanhoudende oorlog tegen Oekraïne en de energiecrisis hebben de noodzaak van een sterke cohesie in Europa eens te meer benadrukt, terwijl de COVID-19-pandemie heeft aangetoond dat dringende maatregelen op EU-, nationaal, regionaal en lokaal niveau geboden zijn om de digitale cohesie tussen de regio’s te waarborgen.
Het cohesiebeleid is een flexibel en doeltreffend instrument gebleken om onvoorziene crises, zoals de COVID-19-pandemie en de aanhoudende oorlog tegen Oekraïne, het hoofd te helpen bieden. Het is echter van het grootste belang dat het cohesiebeleid het belangrijkste investeringsinstrument van de EU blijft om ongelijkheden in Europa en de groeiende digitale kloof te bestrijden door middel van stabiele en voorspelbare meerjarige investeringsplannen. Deze strategische langetermijnfunctie van het cohesiebeleid moet behouden blijven, zodat het kan bijdragen tot meer solidariteit in de EU. In dit verband steunt het CvdR ook de volledige toepassing van het beginsel “doe geen afbreuk aan de cohesie”, dat in overeenstemming is met het door het Comité bepleite concept “cohesie als fundamentele waarde”, en verzoekt het de Europese Commissie nauw met het CvdR samen te werken bij het invullen ervan. Dit waren de boodschappen van de lokale en regionale leiders tijdens de oktoberzitting van het CvdR, die samenviel met de 20e editie van de Europese Week van regio’s en steden.
De CvdR-leden wezen op de unieke aanpak van het cohesiebeleid, dat uitgaat van de op regionaal en lokaal niveau vastgestelde behoeften en een volledig participatief en democratisch proces volgt, in tegenstelling tot de nationale herstelplannen in het kader van de herstel- en veerkrachtfaciliteit, die grotendeels zonder betrokkenheid van de regio’s zijn opgesteld, zoals wordt benadrukt in het op 11 oktober gepubliceerde EU-jaarverslag over de staat van de regio’s en steden van het CvdR. Bovendien waarschuwden de lokale en regionale leiders voor het risico van overlapping en verdringing bij gebrek aan een echt mechanisme voor de coördinatie tussen en de koppeling van de herstel- en veerkrachtfaciliteit en het cohesiebeleid.
Daarnaast roept het CvdR de EU-instellingen op te zorgen voor volledige digitale cohesie in Europa om ongelijkheden tussen regio’s tegen te gaan. Het Comité waarschuwt dat de groeiende digitale kloof de sociale en territoriale ongelijkheden kan doen toenemen omdat zij gevolgen heeft voor de lokale dienstverlening (zoals de toegang tot e-gezondheidsdiensten en onderwijsmiddelen), en ertoe kan leiden dat tal van burgers de toegang tot basisdiensten wordt ontzegd, bijvoorbeeld in het geval van cashloos betalen of elektronisch stemmen. Bovendien is meer digitale cohesie een middel om de demografische achteruitgang in landinwaarts gelegen gebieden, plattelands- en berggebieden om te buigen.
Zorgen voor een rechtvaardige groene transitie voor alle EU-regio’s zal ook van cruciaal belang zijn om te voorkomen dat de ongelijkheden tussen gemeenschappen toenemen. De aanvalsoorlog die Rusland in februari 2022 tegen Oekraïne is begonnen, heeft de verwezenlijking van een rechtvaardige transitie tegelijkertijd bemoeilijkt en nog dringender gemaakt. Daarom moet de programmering van het Fonds voor een rechtvaardige transitie (JTF), met een waarde van 19,3 miljard EUR, worden versneld om tijdig middelen te kunnen mobiliseren. De middelen voor de herstel- en veerkrachtfaciliteit zijn binnen een jaar beschikbaar gesteld, benadrukten de lokale en regionale leiders, terwijl de Europese Commissie en de lidstaten al bijna drie jaar aan het JTF werken. Indien het JTF-programma in 2022 niet van start gaat, bestaat het risico dat de volledige jaarlijkse toewijzing van 25 % van de beschikbaar gestelde middelen komt te vervallen.
Nathalie Sarrabezolles (FR/PSE), rapporteur van het advies over het 8e cohesieverslag: “Het cohesiebeleid is vandaag noodzakelijker dan ooit, niet alleen om de gevolgen van de huidige crises te verzachten, maar vooral om de ongelijkheden op ons continent te verminderen. Uit het cohesieverslag blijkt immers dat sommige regio’s met een ontwikkelingsachterstand kampen. Laten we inzetten op de oplossingen van de toekomst om het convergentieproces in Europa nieuw leven in te blazen!”
Gaetano Armao (IT/EVP), rapporteur van het advies over digitale cohesie: “Digitale cohesie moet als een belangrijke aanvullende dimensie van het gangbare concept van economische, sociale en territoriale cohesie in het EU-Verdrag worden opgenomen. Dit is cruciaal, aangezien burgers die beschikken over connectiviteit en digitale vaardigheden van grote waarde kunnen zijn voor hun gemeenschappen. De digitale kloof wordt formeel niet erkend als een bedreiging voor de cohesie van de EU. Er moet een publiek debat komen over de vraag hoe de digitale en de innovatiekloof kunnen worden gedicht, waarbij eerst en vooral moet duidelijk worden gemaakt wat het begrip “digitale cohesie” precies inhoudt. De essentiële rol van technologie in ons leven moet worden erkend en de cohesiedoelstellingen (die in het EU-Verdrag zijn vastgelegd) moeten deel gaan uitmaken van de digitale rechten, beginselen en beleidsmaatregelen van de Unie.”
Sari Rautio (FI/EVP), rapporteur van het advies over “Een rechtvaardige en duurzame transitie in de steenkool- en energie-intensieve regio’s”: “De oorlog in Europa heeft de rechtvaardige transitie dringender gemaakt. Bij de cruciale transitie naar een koolstofarme samenleving moet rekening worden gehouden met de verschillende behoeften van de burgers door nieuwe banen te scheppen en vaardigheden te ontwikkelen. De energiesector, de industrie, de productiesector en het mkb hebben het moeilijk. Daarom is het belangrijk de inspanningen van de industrie op het gebied van koolstofneutraliteit te ondersteunen. Het Fonds voor een rechtvaardige transitie kan bijdragen tot de verwezenlijking van dit doel. De zoektocht naar de meest doeltreffende middelen heeft alleen kans van slagen als regio’s en steden daadwerkelijk bij alle stadia van planning en uitvoering worden betrokken. En tegelijkertijd moeten we de transitie op koerssnelheid krijgen!”
Achtergrond:
Het 8e cohesieverslag werd op 9 februari door de Europese Commissie gepubliceerd, en schetst zowel positieve als negatieve ontwikkelingen in de regio’s, steden en plattelandsgebieden van de EU. Zo hebben minder ontwikkelde regio’s een inhaalbeweging gemaakt, maar zaten veel overgangsregio’s vast in een ontwikkelingsval. Bovendien zal de groeiende innovatiekloof het voor beide soorten regio’s moeilijker maken om hun achterstand in te halen. Het Europees Parlement heeft enkele weken geleden een resolutie aangenomen over het 8e cohesieverslag.
Als onderdeel van de Europese Green Deal is het mechanisme voor een rechtvaardige transitie (JTM) opgezet om de regio’s te ondersteunen die in het bijzonder door de transitie naar een klimaatneutrale economie worden getroffen. Het mechanisme omvat het Fonds voor een rechtvaardige transitie (JTF), waaruit in de periode 2021-2027 voor circa 19 miljard EUR in deze gebieden zal worden geïnvesteerd. De toewijzingen per lidstaat kunnen hier worden geraadpleegd.
Samen met de belangrijkste verenigingen van steden en regio’s is het CvdR stichtend lid van de #CohesionAlliance, die tot doel heeft het belang van cohesie te bevorderen als fundamentele waarde van de Europese Unie en essentiële doelstelling van al haar beleidsmaatregelen en investeringen. Meer informatie vindt u hier.
Contactpersoon:
Matteo Miglietta
Tel. +32 (0) 470 89 53 82
matteo.miglietta@cor.europa.eu