Om de biodiversiteit te beschermen en te herstellen en vervuilers strenger aan te pakken moeten we inzetten op transformatie, aldus het Europees Comité van de Regio’s.
Steun van de Europese Unie zou de lokale en regionale gemeenschappen de komende decennia een heel eind op weg kunnen helpen bij het groener en gezonder maken van hun openbare ruimte, aldus het Europees Comité van de Regio’s (CvdR) in zijn aanbevelingen, waarin het ook de alarmbel luidt over de menselijke en milieukosten waarmee de EU te maken zal krijgen als zij er niet in slaagt haar doelstellingen te halen. Luchtverontreiniging leidt elk jaar in de EU alleen al tot 400 000 vroegtijdige overlijdens.
In twee elkaar aanvullende adviezen richt het CvdR zich op het terugdringen van de verontreiniging en het ondersteunen van bijen en andere bestuivers. Het wijst erop dat “op alle niveaus alle zeilen moeten worden bijgezet” om de afname van het aantal bestuivers een halt toe te roepen, en dat meer financiële steun nodig is om de verontreiniging tegen te gaan.
Het feit dat de EU met name op het vlak van verontreiniging en biodiversiteitsverlies haar milieudoelstellingen niet haalt, kost elk jaar 55 miljard euro, zo blijkt uit cijfers van de EU zelf. De EU heeft haar eigen biodiversiteits- en verontreinigingsdoelstellingen voor 2030 vastgesteld en voor 2050 een “visie om de verontreiniging tot nul terug te dringen” uitgewerkt, wat inhoudt dat de lucht-, water- en bodemverontreiniging moet worden terugbracht tot een niveau dat niet langer als schadelijk voor de gezondheid en voor de natuurlijke ecosystemen wordt beschouwd.
Marieke Schouten (NL/Groenen), wethouder van de gemeente Nieuwegein en rapporteur van het advies over het EU-actieplan: verontreiniging van lucht, water en bodem naar nul wees op het volgende: “Meer groene en blauwe ruimten in onze steden en gemeenten is goed voor onze gezondheid, de gezondheid van al wat leeft en de samenleving. Na de pandemie moet het herstel in het teken staan van de verwevenheid tussen de gezondheid van mens, milieu en dier, een gegeven waarvoor we niet de ogen mogen sluiten. De verontreiniging moet worden teruggedrongen tot een niveau waarop zij geen bedreiging meer vormt voor de gezondheid; dat houdt dus in dat we maatregelen moeten nemen om de kwaliteit van onze bodem, onze lucht en ons water te verbeteren. De huidige verontreinigingsniveaus vormen een reële bedreiging voor de menselijke gezondheid en de natuurlijke ecosystemen, en als we er niet in slagen onze milieudoelstellingen te halen, zal dat ons maar liefst 55 miljard euro per jaar kosten”.
Voorts wees rapporteur Schouten erop dat de inspanningen om verontreiniging tegen te gaan ook zullen bijdragen tot het herstel van de biodiversiteit en de habitat van bestuivers - insecten en dieren die een rol spelen bij de reproductie van planten, met inbegrip van gewassen die onmisbaar zijn voor de voedselvoorziening van de mens. Bijen zijn de bekendste bestuivers, maar ook vlinders en kevers, alsmede vleermuizen, vogels en kleine zoogdieren behoren tot deze groep.
Frida Nilsson (SE/Renew Europe), gemeenteraadslid van Lidköping en rapporteur van het advies over Lokale en regionale overheden als drijvende kracht achter de tenuitvoerlegging van het EU-initiatief inzake bestuivers , verwees ook naar de inspanningen van haar gemeente om de ondersteuning van bijen en insecten tot vast onderdeel van stadsplanning en het leven in de stad te maken. “ In Lidköping zijn overal “bijenhotels” en “bijvriendelijke bushokjes” te vinden die ons eraan herinneren dat we zorg moeten dragen voor al wat leeft. Lokale gemeenschappen spelen een rol bij het helpen van bestuivers, maar zonder gezamenlijk optreden komen we nergens. Zo zijn biodiversiteitscorridors binnen en tussen gemeenschappen nodig. Bij door de EU gesteunde milieu-inspanningen moet altijd rekening worden gehouden met bestuivers. Als we bijvoorbeeld bomen planten - en de EU-lidstaten hebben grootschalige programma’s voor bosaanplant beloofd - moeten we ook bloemen planten om de bestuiving een handje te helpen.
In beide adviezen wordt gepleit voor dit soort acties op het niveau van steden en gemeenten, en het Comité prijst de inspanningen van de Commissie om verandering van onderaf aan te moedigen, zoals zij doet met de Green City Accord- , de Groene Hoofdstad- en de Green Leaf-prijs .
De adviezen bevatten een ruime waaier aan ideeën om zwakke punten in het systeem aan te pakken. In het advies over het terugdringen van de verontreiniging tot nul wordt de vinger gelegd op de volgende tekortkomingen: inefficiënte coördinatie tussen autoriteiten, tekortschietende administratieve capaciteit, onvoldoende financiering, gebrek aan kennis en gegevens, ontoereikende nalevingsmechanismen en te weinig beleidsintegratie.
Het beginsel dat “de vervuiler betaalt” - een beginsel dat sinds lange tijd aan het EU-beleid ten grondslag ligt - moet kracht worden bijgezet, aldus rapporteur Schouten, die er bij de EU op aandringt de regelgeving inzake emissies aan te scherpen. De Europese Rekenkamer heeft kritiek geuit op de toepassing van dit beginsel, dat er maar al te vaak toe zou leiden dat de overheid opdraait voor de schoonmaakkosten. Voorts is het CvdR ingenomen met de hiërarchie van nul verontreiniging in de vorm van een “omgekeerde piramide”, maar betreurt het dat er slechts minimale aandacht wordt besteed aan “herstel en vergoeding van schade door verontreiniging”.
Het CvdR heeft pas nog gepleit voor de invoering van een Europees regionaal scorebord om de klimaatactie en de groene prestaties van steden en regio’s te volgen.
Achtergrondinformatie:
Biodiversiteit en het tot nul terugbrengen van verontreiniging zijn de belangrijkste prioriteiten van de Green Deal en staan bovenaan de agenda van de Green Deal Going Local , het vlaggenschipinitiatief waarmee het CvdR steden en regio’s een centrale rol wil toekennen in de transitie van de EU naar klimaatneutraliteit.
De Europese Commissie en het Europees Comité van de Regio’s hebben onlangs het Stakeholdersplatform voor een samenleving zonder verontreiniging opgericht. Klik hier voor meer informatie.
Kandidaten die willen meedingen naar de Groene Hoofdstad- en de Green Leaf-prijs van de EU 2024 kunnen zich tot 25 maart 2022 inschrijven. Meer informatie is hier te vinden.
Contactpersonen:
Andrew Gardner // Andrew.Gardner@cor.europa.eu
David Crous // David.Crous@cor.europa.eu