Lokale en regionale leiders zijn bereid om burgerinitiatieven met een territoriale impact te promoten
Tijdens de 142e zitting van het Comité van de Regio’s (CvdR) hebben lokale en regionale leiders voor het eerst vertegenwoordigers van twee Europese burgerinitiatieven uitgenodigd. Pedro Silva Pereira, vicevoorzitter van het Europees Parlement belast met Europese democratie en het Europees burgerinitiatief, en Christa Schweng, de nieuw gekozen voorzitter van het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC), waren op de zitting aanwezig. Met dit initiatief geeft het CvdR de aanzet tot een debat over democratie in de aanloop naar de conferentie over de toekomst van Europa en geeft het blijk van zijn engagement om Europese burgerinitiatieven (EBI’s) te ondersteunen die onder zijn politieke bevoegdheid vallen en politiek relevant zijn voor lokale en regionale overheden. EBI’s ondersteunen de politieke prioriteit van het CvdR om Europa dichter bij de burger te brengen, en het CvdR is – als vertegenwoordiger van het bestuursniveau dat het dichtst bij de burgers staat – een belangrijke partner om EBI’s te promoten. Als de Europese Commissie nalaat om door middel van wetgeving op gepaste wijze gevolg te geven aan EBI’s, worden niet alleen miljoenen burgers teleurgesteld, maar dreigt bovendien het gevaar dat zij zich van de Europese instellingen zullen afwenden.
Het Europees burgerinitiatief (EBI) , dat in 2011 in het leven werd geroepen, is een instrument van participatieve democratie in de EU waarmee EU-burgers de Commissie kunnen verzoeken een voorstel voor een rechtshandeling in te dienen om uitvoering te geven aan de EU-Verdragen. Volgens een OESO-verslag over de belangstelling voor de overlegdemocratie in de EU uit 2020 zijn representatieve overlegprocessen in de voorbije 40 jaar vooral op lokaal (52 %) en regionaal (30%) niveau gebruikt . De lokale en regionale overheden zijn daarom natuurlijke partners om Europese burgerinitiatieven met een territoriale impact te bevorderen. Dit kan op drie manieren: ten eerste kunnen CvdR-leden collectief besluiten de doelstelling van een specifiek EBI te ondersteunen via een initiatiefadvies of een resolutie. Ten tweede plaats kan de kwestie door een CvdR-lid tijdens een zitting aan de orde worden gesteld in het kader van het debat over “lokale en regionale aangelegenheden” dat een vast agendapunt is. Een derde mogelijkheid bestaat erin om DBI’s op te nemen in CitizEN (Netwerk voor burgerENgagement in de EU), een instrument dat het CvdR heeft ontworpen in de aanloop naar de conferentie over de toekomst van Europa.
Eerste vicevoorzitter van het CvdR Vasco Cordeiro zei : “ Europese burgerinitiatieven kunnen een krachtig instrument zijn om de democratie in de EU te verbeteren. Democratie, betere wetgeving en het beginsel van actieve subsidiariteit moeten immer hoog gehouden worden. Zonder de nodige ondersteuning dreigen burgerinitiatieven te mislukken, met frustratie bij de burgers en ondermijning van hun vertrouwen in de EU tot gevolg. Hoe boeiend ook, moet hierover niet alleen een academische discussie worden gevoerd, maar moet dit thema ook worden opgepikt voor een politiek debat, in het kader van de conferentie over de toekomst van Europa, over nieuwe manieren om de democratische grondslagen van de EU te versterken”.
Pedro Silva Pereira , vicevoorzitter van het Europees Parlement belast met Europese democratie en het Europees burgerinitiatief, zei: “Het Europese burgerinitiatief is een belangrijk instrument om deelname aan het wetgevingsproces van de Unie te bevorderen. Het instrument, dat bij het Verdrag van Lissabon is ingevoerd, heeft inmiddels verschillende wijzigingen ondergaan om de toegang ertoe te vergemakkelijken en tevens te zorgen voor meer transparantie in de besluitvorming van de EU. Nu we een diepgaande discussie over de toekomst van Europa op gang willen brengen, kan het Europees burgerinitiatief een voorbeeld zijn van de manier waarop de interactie tussen burgers en de EU-instellingen, met name met het Europees Parlement, verder kan worden ontwikkeld en de mechanismen van de participatieve democratie kunnen worden versterkt. Het initiatief van het Comité van de Regio’s om ervoor te zorgen dat regionale actoren nauw bij de voortdurende verbetering van de Europese democratie worden betrokken, komt dan ook als geroepen.”
Christa Schweng , voorzitter van het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC), zei: “De burgers moeten een centrale rol gaan spelen in het EU-beleid, zowel via de maatschappelijke organisaties die in ons Comité vertegenwoordigd zijn als via instrumenten zoals het EBI. Het EESC, op EU-niveau, en zijn leden, in hun respectieve landen, zullen het EBI blijven promoten en onder de aandacht blijven brengen, zodat de burgers beter bekend worden met de burgerinitiatieven en er dus meer gebruik van zullen gaan maken. Wij willen een directe lijn met de burgers onderhouden en hen op betekenisvolle manieren betrekken. De EU met namelijk zo dicht mogelijk bij haar burgers staan en hun vertrouwen verdienen. Het EESC en het CvdR spelen een belangrijke rol als tussenschakels, niet alleen op EU-niveau, maar ook op nationaal, regionaal en lokaal niveau.”
Het EBI Minority Safepack – één miljoen handtekeningen voor verscheidenheid in Europa werd gepresenteerd door een van de initiatiefnemers ervan, CvdR-lid en voormalig CvdR-voorzitter Karl-Heinz Lambertz , en heeft als doel de bescherming van personen die tot nationale en taalminderheden behoren te verbeteren en de culturele en taalkundige verscheidenheid in de Unie te versterken. Het is een van de zeven EBI’s waarvoor voldoende handtekeningen zijn verzameld, die alle fasen van de procedure hebben doorlopen en die met succes bij de Commissie zijn ingediend.
Kiezers zonder grenzen, volledige politieke rechten voor EU-burgers ) is een van de 14 lopende EBI’s (d.w.z. waarvoor thans steunbetuigingen worden verzameld). Met dit burgerinitiatief, dat werd gepresenteerd door Beniamino Brunati, wordt aangedrongen op hervormingen ter versterking van de bestaande rechten van EU-burgers om te stemmen en zich verkiesbaar te stellen bij de Europese en de gemeenteraadsverkiezingen in hun land van verblijf, alsook op nieuwe wetgeving om deze rechten uit te breiden tot regionale en nationale verkiezingen en referenda.
CitizEN – Netwerk voor burgerENgagement in de EU – is een instrument dat het CvdR heeft voorgesteld in het advies “Lokale en regionale overheden in de permanente dialoog met de burgers” (rapporteur Declan McDonnell – IE/EA), met als doel de burgers bij de beleidsvorming te betrekken. Het CitizEN-netwerk zou tijdens de conferentie over de toekomst van Europa van start kunnen gaan om uit te groeien tot een permanent mechanisme voor de toekomst. Het netwerk heeft drie doelstellingen:
- de interactie tussen de Europese instellingen en de burgers versterken, door middel van directe methoden voor inbreng op lokaal en regionaal niveau;
- voorbeelden geven van participatiemethoden die zowel formeel als informeel kunnen worden gebruikt;
- fungeren als opslagplaats voor informatie over en uitwisseling van goede praktijken van nationale, regionale en lokale participatie-initiatieven uit de hele Europese Unie.
Organisatoren van EBI’s moeten gebruikmaken van de gelegenheid die wordt geboden door de debatten die in het kader van de conferentie over de toekomst van Europa worden georganiseerd. Het CitizEN-netwerk zou kunnen uitgroeien tot een stabiele en permanente infrastructuur die kan worden gebruikt voor de follow-up van de werkzaamheden van de conferentie en om ervoor te zorgen dat de burgers goed worden geïnformeerd en kunnen worden betrokken bij het toezicht op en de evaluatie van de conferentie.
Achtergrondinformatie:
Sinds 1 januari 2020 zijn nieuwe regels van toepassing om het EBI toegankelijker, minder omslachtig en gebruiksvriendelijker te maken voor initiatiefnemers en ondertekenaars. De belangrijkste technische innovatie is een centraal systeem voor het online verzamelen van steunbetuigingen, dat wordt beheerd door de Europese Commissie. Met deze gratis dienst kunnen burgers hun handtekening zetten via elektronische identificatie. Tot eind 2022 hebben organisatoren ook de mogelijkheid om een eigen inzamelingssysteem op te zetten. Sinds 2012 werden 75 initiatieven geregistreerd.
Het CvdR heeft drie adviezen uitgebracht over dit onderwerp:
“Europees burgerinitiatief” CDR 167/2010), opgesteld door rapporteur Sonia Masini en goedgekeurd in 2010;
Europees burgerinitiatief (CIVEX-VI/005), opgesteld door rapporteur Luc Van den Brande en goedgekeurd in oktober 2015;
Verordening over het Europees burgerinitiatief (CIVEX-VI/028), opgesteld door rapporteur Luc Van den Brande en goedgekeurd in maart 2018.
Het advies “ Nadenken over Europa: de inbreng van regionale en lokale overheden bij het herstellen van het vertrouwen in de Europese Unie ”, dat in oktober 2018 werd uitgebracht, plaatste het EBI in de bredere context van democratie en burgerparticipatie: “ Participatieve instrumenten zoals het Europees burgerinitiatief (EBI) moeten worden verstevigd. Europese burgerinitiatieven vormen een aanvulling op de bestaande representatief-democratische structuren op EU-niveau en zijn innovatieve instrumenten voor participatieve besluitvorming en permanente dialoog. Ze kunnen helpen om burgers voor een gemeenschappelijke zaak te mobiliseren, de Europese dimensie van grote politieke vraagstukken te belichten en pan-Europese debatten en publieke meningsvorming te bevorderen” .
In de resolutie van het CvdR over de voorstellen voor het nieuwe wetgevingsmandaat van de Europese Unie , die in juni 2019 werd aangenomen, werd verwezen naar het EBI als een van de bestaande instrumenten van participerende democratie die de legitimiteit en de democratische grondslagen van de EU versterken en die moeten worden aangevuld met nieuwe instrumenten, zoals een permanent systeem voor dialoog met burgers.
Contactpersoon:
Marie-Pierre Jouglain
mariepierre.jouglain@cor.europa.eu
Tel +32 (0) 473 52 41 15