In dit interview beantwoordt Vojko Obersnel (HR/PSE), burgemeester van Rijeka en rapporteur voor het advies over het fonds voor een rechtvaardige transitie (JTF – Just Transition Fund), vijf vragen over het EU-initiatief dat steun moet bieden aan de regio's die het meest worden geraakt door de overgang naar een koolstofarme economie. In het kader van de COVID-19-pandemie is het beoogde budget voor dit fonds opgetrokken van 7,5 miljard naar 40 miljard euro. Het Europees Comité van de Regio's (CvdR) heeft tijdens zijn plenaire zitting van juli 2020 een advies uitgebracht over het JTF, waarin het zijn waardering uitspreekt voor de steun van de EU aan een sociaal rechtvaardige en duurzame groene transitie.

Het JTF is, samen met de regeling voor een rechtvaardige transitie in het kader van InvestEU en een door de EU-begroting geschraagde leningsfaciliteit voor de overheidssector, een van de drie pijlers van het mechanisme voor een rechtvaardige transitie . Het doel is om regio's die sterk afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen – waaronder kolen, turf en olieschalie – of van broeikasgasintensieve industrieën te helpen klimaatneutraal te worden.

Wat zijn de kernpunten van uw advies?

In dit advies van het CvdR wordt onderstreept dat sociale en milieucriteria centraal moeten staan in het fonds voor een rechtvaardige transitie. Het fonds zal nauw aansluiten bij de doelstellingen van de Europese Green Deal en zal ervoor zorgen dat de begunstigde regio's zich ondubbelzinnig inzetten voor de overeenkomst van Parijs, het doel van de EU om tegen 2050 klimaatneutraliteit te bereiken en de tussentijdse doelstellingen in 2030. In het CvdR-advies wordt de verhoging van het budget voor het JTF toegejuicht en wordt voorgesteld om de middelen via vrijwillige overdrachten uit het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling (EFRO) en het Europees Sociaal Fonds Plus (ESF+) aan te vullen. Dit zal lokale en regionale overheden de nodige flexibiliteit geven om arbeidsmarktprogramma's te financieren via het ESF+ en projecten die bijdragen aan de groene transitie met het JTF.

Hoe kan uw advies invloed uitoefenen op de wetgevingsonderhandelingen tussen de medewetgevers?

Al tijdens de voorbereidende fase van mijn ontwerpadvies heb ik een aantal bijeenkomsten met leden van het Europees Parlement over dit onderwerp georganiseerd. Ik had ook de gelegenheid om de ideeën van mijn ontwerpadvies voor te leggen aan de Commissie regionale ontwikkeling (REGI) van het Europees Parlement. Zo kon ik in een vroeg stadium van het proces belangrijke aspecten vanuit een lokaal en regionaal perspectief onder de aandacht brengen. Van de 19 aanbevelingen die ik in mijn ontwerpadvies heb gedaan, zijn er 11 als amendement ingediend in het Europees Parlement. Zo heeft het Europees Comité van de Regio's dus op veel belangrijke punten met succes invloed uitgeoefend op het Europees Parlement. Daarnaast hebben we informele contacten gehad met vertegenwoordigers van het Duitse EU-voorzitterschap en zijn we blij dat een aantal van onze aanbevelingen ook in de tekst van de Raad is opgenomen.

Wat is de rol van het nieuwe fonds in het kader van de Green Deal en het herstelproces na de COVID-19-pandemie? Wat kan het nieuwe fonds doen voor de meest getroffen regio’s?

Door de COVID-19-pandemie is de aandacht van de Europese Unie en van de hele wereld terecht komen te liggen op het redden van levens, het behoud van banen en het economisch herstel. Het doet mij echter genoegen dat de Europese Commissie ook de belangrijke strijd tegen klimaatverandering niet uit het oog heeft verloren en het budget van het fonds voor een rechtvaardige transitie zelfs aanzienlijk heeft verhoogd van 7,5 miljard euro naar 40 miljard euro. Met dit aangepaste budget kunnen de getroffen regio's vooruit worden geholpen op hun pad naar een groene, duurzame en sociaal rechtvaardige transitie en kunnen zij de doelstellingen van de Europese Green Deal realiseren. De programma's in het kader van het cohesiebeleid en met name het onlangs opgezette REACT-EU-programma zullen regio's die door de crisis zijn getroffen ondersteuning bieden. Europese steun is nodig voor zowel de transitie naar een groene economie als het economisch herstel na de crisis.

Hoe kunnen de lokale en regionale overheden een grotere rol spelen in het transitieproces? Wat kunnen de Europese, nationale en regionale instanties doen om een brug te slaan tussen de reële behoeften van regio's in transitie en de politieke prioriteiten van het JTF?

Lokale en regionale overheden hebben een sleutelrol te vervullen in de uitvoering van de Green Deal, maar voor een succesvolle uitvoering van milieuprojecten is meer nodig dan een budget om die projecten te financieren. Daar is eerst en vooral de steun van de burgers voor nodig, die zich vierkant achter de strijd tegen klimaatverandering en de transitie naar een groene economie moeten scharen. Het is mijn taak als burgemeester om naar mijn burgers te luisteren en draagvlak te creëren voor elk project dat moet worden uitgevoerd, ongeacht of de wetgeving daarvoor op lokaal, regionaal, nationaal of Europees niveau tot stand is gekomen. Dit geldt ook voor het fonds voor een rechtvaardige transitie. Het JTF kan alleen gunstig uitpakken voor arbeiders in kolenmijnen als het op een sociaal rechtvaardige manier wordt geïmplementeerd. Daarom leg ik in mijn advies de nadruk op de sociale aspecten van het JTF. We hebben onze burgers nodig om van dit fonds een succes te maken, en onze burgers hebben ons nodig om de juiste randvoorwaarden te scheppen, zodat niemand buiten de boot valt.

Wat is uw mening over de criteria voor toegang tot het JTF? Houden ze inderdaad rekening met de uiteenlopende scenario's in de verschillende EU-regio's?

Elke regio heeft zijn eigen specifieke kenmerken, waarmee rekening moet worden gehouden. En veel regio's beginnen hun tocht naar klimaatneutraliteit vanuit een andere uitgangspositie. Er moeten echter regels worden vastgesteld die voor alle betrokken regio's gelden. De financieringsmogelijkheden die werden voorgesteld voor het JTF zijn niet onbekend, aangezien de meeste activiteiten ook door andere cohesieprogramma's kunnen worden gefinancierd. Maar dankzij de focus in het JTF wordt op ongeziene wijze bijgedragen aan de Europese Green Deal. Het Europees Comité van de Regio's heeft in dit advies een extra paragraaf opgenomen over de flexibiliteit die lokale en regionale overheden moet worden geboden bij de financiering van activiteiten, zodat zij hun programma's kunnen afstemmen op de specifieke behoeften en kenmerken van hun regio.

Contactpersoon voor de pers:

Carmen Schmidle

Tel.: +32 (0) 494 73 57 87

carmen.schmidle@cor.europa.eu

David Crous

Tel. +32 (0)470 88 10 37

david.crous@cor.europa.eu