In 2023, het Europees Jaar van de vaardigheden, wil de Europese Commissie een impuls geven aan opleidingen en het concept van een leven lang leren, vooral met het oog op de groene en de digitale transitie. Bijscholing is echter geen wondermiddel voor alle vormen van werkloosheid. Volgens Yonnec Polet (BE/PSE), met wie we vandaag spreken, is een herverdeling van overheidsmiddelen noodzakelijk om daar werkgelegenheid te creëren waar de markt het laat afweten.

In dit artikel gaat Yonnec Polet, locoburgemeester van Sint-Agatha-Berchem (Brussel) en CvdR-rapporteur, in op zijn advies over de aanpak van langdurige werkloosheid in de EU, een situatie waar zes miljoen mensen in verkeren.

De titel van het initiatiefadvies luidt Uitbanning van langdurige werkloosheid: het lokale en regionale perspectief Als voorbeeld van wat er op lokaal niveau kan worden gedaan passeert in het advies een project de revue waarbij mensen die al een jaar of langer zonder werk zitten een speciale baan krijgen aangeboden.

In 2016 nam het Franse parlement unaniem een motie aan om dit project, waarbij langdurig werklozen die willen en kunnen werken een baan krijgen aangeboden die past bij hun capaciteiten en bij datgene waar hun omgeving behoefte aan heeft, in tien gemeenten te testen. Sindsdien zijn in Brussel, Wallonië, Groningen (NL) en Marienthal (AT) soortgelijke projecten van start gegaan.

Het concept “gebieden zonder langdurige werkloosheid”

Het eerste belangrijke principe van dit initiatief, aldus Yonnec Polet, is de overtuiging dat iedereen inzetbaar is: “Alle mensen hebben bepaalde vaardigheden, en die kunnen worden gebruikt voor henzelf, de samenleving en hun gemeenschap."

Het tweede principe is dat er geen gebrek aan werk is in de samenleving: er zijn onvervulde behoeften, ook wat het milieu betreft, waarvoor een breed scala aan nuttige banen moet worden gecreëerd.

Het derde beginsel is dat gebrek aan geld niet het probleem is: werkloosheid kost meer dan het scheppen van extra banen.

Voorzien in sociale behoeften en tegelijkertijd werk bieden

“Ik zal een paar concrete voorbeelden geven van projecten die ik heb bezocht in het 13e arrondissement van Parijs. Ze hebben daar een op werkgelegenheid gericht bedrijf [entreprise à but d’emploi] opgericht dat geld krijgt van de overheid om mensen voor onbepaalde tijd in dienst te nemen en dat die mensen op zijn minst het minimumloon uitbetaalt. Het is een vrijwillige keuze van de werknemers, en dus geen keuze die hun wordt opgelegd. Dit laatste gebeurt wel bij sommige herintredingsregelingen, en op de lange termijn leveren die geen goede resultaten op.”

Een dergelijk op werkgelegenheid gericht bedrijf kan bijvoorbeeld een winkel voor fietsreparaties openen, maar alleen als er in de omgeving nog niet zo’n winkel is. Een ander voorbeeld zijn sociale restaurants: deze richten zich op een nichepubliek en concurreren niet met conventionele restaurants. En weer een ander voorbeeld is gericht op snelle leveringen, bijvoorbeeld met behulp van vrachtfietsen.

“Eén project dat ik fantastisch vond, was het zogenoemde conciergerie-project. Daarbij kunnen ouderen in een bepaald gebied een beroep doen op een team om boodschappen voor hen te doen, hen te helpen medische afspraken te maken of dingen te repareren die ze zelf niet kunnen herstellen.

“Al deze banen voorzien in sociale behoeften die meestal niet door de traditionele markteconomie worden afgedekt, brengen weer sociale banden tot stand en maken deze mensen weer trots op zichzelf.”

Bijscholing is niet per se de oplossing

Voor de heer Polet verschilt deze aanpak van langdurige werkloosheid van wat hij ziet als de “klassieke” aanpak van werkloosheid, met bijscholing als enige doel: "Niet iedereen wordt loodgieter, computerwetenschapper of coach. Sommige mensen kampen met allerlei problemen en daarom moet je voor iedereen een individuele oplossing vinden.”

Volgens Yonnec Polet is er een andere aanpak van werkloosheid nodig: die moet niet langer louter en alleen als een “individueel probleem” worden behandeld, waarbij mensen met schuld en schaamte worden overladen. In plaats daarvan dient te worden onderkend dat er ook sprake is van een “collectieve verantwoordelijkheid”.

Een project dat zowel door interventionistische als door economisch meer liberale landen wordt opgepakt

“In Nederland heeft de nadruk altijd op ‘individuele verantwoordelijkheid’ gelegen,” legt de heer Polet uit, “maar zelfs daar hebben ze besloten om met dit project aan de slag te gaan”.

Wat hem betreft spreken de resultaten voor zichzelf en zijn die indrukwekkend genoeg om sceptici te overtuigen. Naar aanleiding van dit project zijn de Nederlandse autoriteiten van plan om in Groningen 250 mensen in dienst te nemen, terwijl twee andere Nederlandse steden het model ook al zijn gaan toepassen.

De voordelen om de EU erbij te betrekken

De heer Polet legt uit dat de EU al bezig is om de werkgelegenheid te beschermen en te financieren: in het kader van de Jeugdgarantie is 9 miljard euro geïnvesteerd om burgers onder de 30 jaar aan een baan te helpen of aan het werk te houden.Nederland en België hebben een beroep gedaan op het Europees Sociaal Fonds Plus om tot 50 % van bepaalde op werkgelegenheid gerichte projecten te cofinancieren, wat wil zeggen dat de ene helft lokaal en de andere helft door de EU gefinancierd wordt.

Het ontwerpadvies van de heer Polet zal tijdens de volgende vergadering van de commissie SEDEC, op 17 februari, worden behandeld.

* Dit interview is afgenomen in het kader van het Young Elected Politician Programme van het CvdR.