Regionale en lokale leiders vragen EU-instellingen dringend nauw samen te werken met lokale overheden bij aanpak territoriale en sociaal-economische gevolgen van demografische veranderingen
In een debat met vicevoorzitter van de Europese Commissie Dubravka Šuica, belast met democratie en demografie, hebben Europese lokale en regionale leiders er bij de EU-instellingen op aangedrongen om in nauwe samenwerking met de lokale overheden de territoriale en sociaal-economische gevolgen van demografische veranderingen aan te pakken. Nu de bevolking in meer dan 40 % van alle EU-regio’s krimpt, wil het Europees Comité van de Regio’s (CvdR) dat de demografische dimensie in al het EU-beleid en in het debat over de toekomst van Europa wordt geïntegreerd.
De Europese Commissie erkent in haar onlangs verschenen verslag over de gevolgen van demografische veranderingen dat kwesties in samenhang met zulke veranderingen “het best kunnen worden aangepakt op lokaal en regionaal niveau”. Ook onderstreept ze het sterke verband tussen demografische veranderingen en de groene en digitale transitie en wijst ze erop dat die veranderingen “kunnen leiden tot verlies van vertrouwen in onze democratie” in gebieden die kampen met bevolkingsafname. Op langere termijn zal de krimpende beroepsbevolking waarschijnlijk overheidsbegrotingen onder druk zetten en negatieve invloed hebben op de geopolitieke vooruitzichten van Europa en zijn positie in de wereld.
Vicevoorzitter Šuica van de Europese Commissie sprak tijdens de plenaire zitting van het CvdR op 1 juli: “We moeten de regio’s die het hardst door demografische veranderingen worden getroffen in staat stellen de kwaliteit van leven in stand te houden en te verbeteren, en voorzien van de nodige instrumenten om innovatieve oplossingen te vinden. We zijn vastbesloten om mensen die met veranderingen te maken krijgen, te steunen en te begeleiden door hun concrete kansen te bieden, en ervoor te zorgen dat niemand aan zijn of haar lot wordt overgelaten.”
Voorzitter van het Europees Comité van de Regio’s Apostolos Tzitzikostas voegde daaraan toe: “De COVID-19-pandemie heeft duidelijk gemaakt dat we strategisch moeten denken en handelen als het gaat over demografische veranderingen en de ingrijpende territoriale en sociaal-economische gevolgen daarvan op lange termijn. Want die kunnen in regio’s die worden getroffen door bevolkingskrimp en kennisvlucht soms zelfs leiden tot ‘geografische onvrede’, waardoor extremistische bewegingen en anti-Europese sentimenten worden aangewakkerd en het democratische systeem na verloop van tijd polariseert. Omdat lokale en regionale overheden voor veel demografische aangelegenheden over wettelijke bevoegdheden beschikken, steunt ons Comité de initiatieven van de Europese Commissie die bedoeld zijn om dit verschijnsel te bestrijden en het leven van burgers in regio’s, steden en dorpen in de EU te verbeteren.”
Het CvdR zal tijdens zijn volgende plenaire zitting in oktober voorstellen presenteren om de negatieve gevolgen van demografische veranderingen in de EU-regio’s aan te pakken. In het al opgestelde ontwerpadvies hierover wijst het erop dat de vergrijzende bevolking, de lage geboortecijfers en de steeds ongelijkere bevolkingsspreiding in Europa op alle bestuursniveaus en op alle EU-beleidsterreinen een coherente beleidsrespons vereisen. Het benadrukt met name het overal bestaande verband tussen demografische veranderingen en verbetering van de levensomstandigheden.
Volgens CvdR-rapporteur János Ádám Karácsony (HU/EVP), lid van de gemeenteraad van Tahitótfalu, “zullen we op langere termijn de gevolgen van de demografische veranderingen merken en is het daarom nu heel belangrijk om uit te zoeken welke oplossingen al eerder zijn bedacht en wat we nog kunnen doen. Als we het hebben over de demografie in Europa, moeten we diverse aspecten in aanmerking nemen, zoals de vergrijzing en hogere levensverwachting, de leegloop van het platteland, interne en externe migratie, kennisvlucht en de veranderende vruchtbaarheidscijfers en het aantal kinderen dat mensen wanneer willen krijgen.”
Meer informatie:
De Europese Commissie heeft op 17 juni haar langverwachte verslag over de gevolgen van demografische veranderingen gepubliceerd samen met een reeks gedetailleerde statistische gegevens over elke lidstaat en kaartjes en overzichten van de gehele EU. De Commissie is van plan om in 2021 te komen met een groenboek over de vergrijzing en een langetermijnvisie voor plattelandsgebieden. Het CvdR zal in oktober 2020 weer zijn jaarlijkse lokale en regionale barometer uitbrengen met daarin ook cijfers en kaartjes over de demografie in de EU-regio’s.
De enorme demografische uitdagingen waar de EU voor staat, kenmerken zich op veel plaatsen in Europa door drie gelijktijdige trends: krimpende bevolking, vergrijzing (met een toenemende afhankelijkheidsratio) en lage geboortecijfers. Meer dan 40 % van alle Europese regio’s kampt met een dalende bevolking en het inwonertal van overwegend landelijke gebieden zal tussen nu en 2050 volgens voorspellingen met 7,9 miljoen afnemen. Verder is de bevolking van de EU gemiddeld de oudste ter wereld en zullen Europeanen in 2070 naar verwachting nog maar 4 % van de wereldbevolking uitmaken. Ook het Europese aandeel in het mondiale bbp neemt steeds verder af.
De COVID-19-pandemie heeft Europa’s oudere inwoners bijzonder hard geraakt, waaruit de noodzaak blijkt van hoogwaardige, toegankelijke en betaalbare gezondheidszorg en langdurige zorg. De coronacrisis heeft eveneens het belang duidelijk gemaakt van verkleining van de digitale kloof en robuuste digitale infrastructuur.
Het CvdR roept in zijn resolutie over het werkprogramma van de Europese Commissie voor 2021 de Commissie op om een wetenschappelijk onderbouwde evaluatie van de gevolgen van COVID-19 voor demografische veranderingen te presenteren en ervoor te zorgen dat toekomstige besluiten worden afgestemd op de lokale behoeften en specifieke situatie. Ook wijst het in deze resolutie op de belangrijke rol van toegankelijk onderwijs en opleiding van hoge kwaliteit als antwoord op demografische veranderingen en kennisvlucht. Het steunt in dit verband de ontwikkeling van een Europese onderwijsruimte tegen 2025, in nauwe samenhang met de Europese onderzoeksruimte.
Contactpersoon:
Lauri Ouvinen
Tel.: +32 473536887
lauri.ouvinen@cor.europa.eu