In dit interview beantwoordt Isolde Ries, eerste vicevoorzitter van het parlement van de Duitse deelstaat Saarland, vijf vragen over haar advies over het actieplan inzake kritieke grondstoffen, dat tijdens de zitting van het Comité van de Regio’s op 17 maart zal worden behandeld.

In september 2020 presenteerde de Europese Commissie een actieplan inzake kritieke grondstoffen , dat centraal staat in het advies van Isolde Ries . De Commissie noemt grondstoffen kritiek als ze van cruciaal economisch belang zijn, maar niet op betrouwbare wijze binnen de EU kunnen worden gewonnen en dus grotendeels moeten worden ingevoerd. Met name voor grondstoffen die belangrijk zijn voor de verdere digitalisering en voor toekomstgerichte technologieën is de EU sterk aangewezen op invoer uit andere landen. Om de Europese voorraad kritieke grondstoffen in stand te houden is ook voor lokale en regionale overheden een cruciale rol weggelegd, want in de EU moet de winning van grondstoffen worden uitgebreid en dient de recycling van kritieke grondstoffen te worden verbeterd, aldus het advies over het actieplan inzake kritieke grondstoffen .

In het advies is de vraag vooral hoe de voorraad kritieke grondstoffen in de Europese Unie op peil kan worden gehouden. Welke concrete maatregelen moet de EU nemen om de toeleveringsketens van kritieke grondstoffen te beschermen en minder afhankelijk te maken van derde landen?

Vanuit economisch oogpunt is het terecht en belangrijk dat het Comité van de Regio’s zich buigt over de begin september vorig jaar gepubliceerde mededeling van de Commissie over de veerkracht van Europa op het gebied van kritieke grondstoffen. Moderne economieën met lange waardeketens kunnen op lange termijn niet functioneren zonder een veilige, concurrerende en milieuvriendelijke grondstoffenvoorziening. We moeten de EU minder afhankelijk maken van kritieke grondstoffen door een efficiënter gebruik van hulpbronnen, duurzame producten en innovatie. Binnenlandse grondstoffenwinning in de EU moet politiek en financieel worden ondersteund en de winning uit derde landen moet worden gediversifieerd. Milieu- en sociale normen, maar ook de traceerbaarheid van de toeleverings- en distributieketens, moeten worden gewaarborgd door internationale overeenkomsten. Ook de Europese Grondstoffenalliantie die door de Europese Commissie is opgezet, met vertegenwoordigers van de industrie, de onderzoekswereld, de lidstaten en het maatschappelijk middenveld, is volgens mij een goede zaak. Dat initiatief kan zeker helpen zorgen voor meer technische knowhow, innovatie en investeringen.

Hoe kan de Europese Unie bijdragen aan een verantwoordelijkere houding in toeleveringsketens van grondstoffen en aan een beter gebruik hiervan?

De toeleveringsketens voor grondstoffen vertonen duidelijk zwakke punten. We hebben strategische maatregelen nodig, zoals adequate opslag, om onderbrekingen in de productie en de voorziening te voorkomen. Ook is er behoefte aan alternatieve bevoorradingsbronnen en aan nauwere samenwerking tussen de partijen die zich met kritieke grondstoffen bezighouden. Samenwerking moet echter gepaard gaan met een verantwoorde manier van bevoorrading. Een grote concentratie van het aanbod in landen met lagere sociale en milieunormen vormt niet alleen een risico voor de bevoorradingszekerheid, maar kan ook de sociale en milieuproblemen verergeren. Daarom moet eerst worden toegewerkt naar internationale WTO-overeenkomsten die voor een hoog niveau van transparantie van de toeleverings- en distributieketens kunnen zorgen. Vervolgens moeten de onderhandelingen over de systematische verbetering van deze normen zo spoedig mogelijk van start gaan.

Hoe kan het gebruik van grondstoffen efficiënter worden gemaakt en kan de productie beter in overeenstemming worden gebracht met de circulaire economie?

Efficiënter gebruik van grondstoffen en een efficiëntere productie zijn uiteraard van groot belang, omdat de doelstellingen concurrentievermogen en milieuduurzaamheid op die manier optimaal op elkaar kunnen worden afgestemd. In Europa gaan achter de kwalificatie ‘afval’ vaak waardevolle hulpbronnen en kritieke grondstoffen schuil. Om het gebruik van primaire en kritieke grondstoffen terug te dringen moet daarom veel meer gebruik worden gemaakt van gerecyclede materialen. Deze oproep geldt voor producenten, distributeurs én consumenten.

Wat kunnen steden en regio’s, met name Europese mijnbouwregio’s, doen om de grondstoffenwinning in de EU te intensiveren?

Voor regionale en lokale overheden is een belangrijke rol weggelegd in het grondstoffenactieplan van de Europese Commissie. Wat grondstoffen en industriële projecten betreft zijn zij bijvoorbeeld verantwoordelijk voor vergunningen en toezicht. De toegevoegde waarde van de winning van grondstoffen, en de werkgelegenheid die daaruit voortvloeit, hebben een lokaal karakter. Hetzelfde geldt overigens voor onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten.

Als politica uit Saarland, een regio waar de mijnbouw een lange geschiedenis heeft, hecht ik met name belang aan het volgende: juist voormalige en nog actieve mijnbouwregio's beschikken over de knowhow die nodig is voor de winning van grondstoffen, en daarvan moet ook in de toekomst gebruik worden gemaakt. Gezien de toenemende weerstand van de lokale bevolking is het zeker niet eenvoudig om de bovengrondse en ondergrondse mijnontginning weer op gang te brengen. Door middel van communicatie en voorlichting moeten we het draagvlak onder de bevolking vergroten. Schade aan het milieu moet worden vermeden of tot een minimum worden beperkt.

Welke lering kunnen we trekken uit de COVID-19-pandemie en de maandenlange lockdown, waardoor duidelijk is geworden hoe kwetsbaar bepaalde essentiële sectoren zijn?

De COVID 19-crisis heeft aangetoond dat Europa voor kritieke grondstoffen zeer afhankelijk is van leveranciers van buiten de EU en dat storingen in de voorziening een negatief effect kunnen hebben op industriële waardeketens en andere sectoren. In veel belangrijke Europese sectoren, zoals de automobiel- en staalindustrie, de lucht- en ruimtevaart, de IT-sector, de gezondheidszorg en de sector hernieuwbare energie, zijn kritieke grondstoffen nodig. Toekomstgerichte producten en technologieën, zoals elektromobiliteit, digitalisering, Industrie 4.0 en de transitie naar schone energie, veranderen en vergroten de vraag naar grondstoffen. We moeten goed beseffen dat de Green Deal van de EU zonder het gebruik van kritieke grondstoffen geen kans van slagen heeft.

Achtergrond

In september 2020 kondigde de Europese Commissie een actieplan inzake kritieke grondstoffen aan. Sinds 2020 zijn 30 grondstoffen als kritiek aangemerkt, waaronder een aantal dat steeds belangrijker wordt in de energiesector, zoals lithium en kobalt. In 2011 waren het er nog maar 14. De lijst en verdere informatie over de grondstoffen zijn hier te vinden.

Daarnaast heeft de Europese Commissie vorig jaar de Europese grondstoffenalliantie opgericht, die tot doel heeft om de industrie, de lidstaten en het maatschappelijk middenveld samen te brengen en Europa zo voor kritieke grondstoffen minder afhankelijk te maken van derde landen.

Contactpersoon:

Tobias Kolonko

Tel.: +32 2 282 2003

tobias.kolonko@ext.cor.europa.eu