Οι τοπικοί ηγέτες προειδοποιούν για τον κίνδυνο απώλειας διαθέσιμων πόρων και ζητούν την επίσπευση του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης.
Με σειρά γνωμοδοτήσεων που εγκρίθηκαν κατά τη σύνοδο ολομέλειάς της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών (ΕτΠ) υπενθύμισε τον πρωταρχικό ρόλο που επιτελεί η πολιτική συνοχή στη μείωση των ανισοτήτων μεταξύ των περιφερειών της ΕΕ, βοηθώντας παράλληλα την Ένωση να επιτύχει μια δίκαιη μετάβαση, μειώνοντας την εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και αυξάνοντας την ενεργειακή ανεξαρτησία. Ο συνεχιζόμενος πόλεμος κατά της Ουκρανίας και η ενεργειακή κρίση ενέτειναν ακόμη περισσότερο την ανάγκη για ισχυρή συνοχή στην Ευρώπη, ενώ η πανδημία COVID-19 κατέδειξε ότι απαιτούνται επείγουσες δράσεις σε ενωσιακό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο για τη διασφάλιση της ψηφιακής συνοχής μεταξύ των περιοχών.
Η πολιτική συνοχής απέδειξε με επιτυχία την ευελιξία και την αποτελεσματικότητά της όσον αφορά την επίδειξη στήριξης σε απρόβλεπτες κρίσεις, όπως η πανδημία COVID-19 και ο συνεχιζόμενος πόλεμος κατά της Ουκρανίας. Ωστόσο, είναι σημαντικό να διατηρηθεί η πολιτική συνοχής ως το κύριο επενδυτικό εργαλείο της ΕΕ που αποσκοπεί στην καταπολέμηση των ανισοτήτων στην Ευρώπη και του αυξανόμενου ψηφιακού χάσματος μέσω σταθερών και προβλέψιμων πολυετών επενδυτικών σχεδίων. Αυτός ο μακροπρόθεσμος στρατηγικός ρόλος της πολιτικής συνοχής θα πρέπει να διατηρηθεί, ώστε να μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση της αλληλεγγύης στην ΕΕ. Για τον σκοπό αυτό, η ΕτΠ υποστηρίζει επίσης την πλήρη εφαρμογή της αρχής της «μη υπονόμευσης της συνοχής», η οποία συνάδει με την έννοια της «συνοχής ως θεμελιώδους αξίας» που υπερασπίζεται η ΕτΠ, και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συνεργαστεί στενά με την ΕτΠ για τον ορισμό της. Αυτά ήταν τα μηνύματα που έστειλαν οι τοπικοί και οι περιφερειακοί ηγέτες κατά τη σύνοδο ολομέλειας της ΕτΠ τον Οκτώβριο, η οποία πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της 20ής Ευρωπαϊκής Εβδομάδας των Δήμων και των Περιφερειών.
Τα μέλη της ΕτΠ τόνισαν τη μοναδική προσέγγιση της πολιτικής συνοχής, η οποία βασίζεται σε ανάλυση των εδαφικών αναγκών που έχουν καθοριστεί σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και ακολουθεί μια πλήρως συμμετοχική και δημοκρατική διαδικασία, σε αντίθεση με τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης που υποστηρίζονται από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΜΑΑ), τα οποία σχεδιάστηκαν σε μεγάλο βαθμό χωρίς τη συμμετοχή των περιφερειών, όπως επισημαίνεται στην Ετήσια έκθεση της ΕτΠ για την κατάσταση των δήμων και των περιφερειών, η οποία δημοσιεύθηκε στις 11 Οκτωβρίου. Επιπλέον, οι τοπικοί και οι περιφερειακοί ηγέτες επεσήμαναν τον κίνδυνο επικαλύψεων ή παραγκωνισμού ελλείψει πραγματικού μηχανισμού συντονισμού και σύνδεσης του ΜΑΑ με την πολιτική συνοχής.
Ακόμη, η ΕτΠ καλεί τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να διασφαλίσουν την πλήρη ψηφιακή συνοχή στην Ευρώπη, προκειμένου να καταπολεμηθούν οι ανισότητες μεταξύ των περιοχών. Η ΕτΠ προειδοποιεί ότι το διογκούμενο ψηφιακό χάσμα θα μπορούσε να αυξήσει τις κοινωνικές και εδαφικές ανισότητες, καθώς έχει αντίκτυπο στις υπηρεσίες που παρέχονται σε τοπικό επίπεδο όπως η πρόσβαση σε υπηρεσίες ηλεκτρονικής υγείας και σε εκπαιδευτικούς πόρους, ή να εμποδίσει την πρόσβαση πολλών πολιτών σε βασικές υπηρεσίες, δηλαδή τη χρήση πληρωμών χωρίς μετρητά ή την ηλεκτρονική ψηφοφορία. Επιπλέον, η αυξημένη ψηφιακή συνοχή θα αποτελέσει εργαλείο για την αντιστροφή της δημογραφικής μείωσης στην ενδοχώρα, στις αγροτικές και τις ορεινές περιοχές.
Η επιτυχία μιας δίκαιης περιβαλλοντικής μετάβασης για όλες τις περιφέρειες της Ευρώπης θα είναι επίσης ζωτικής σημασίας για να αποφευχθεί η αύξηση των ανισοτήτων μεταξύ των κοινοτήτων. Ο επιθετικός πόλεμος που ξεκίνησε η Ρωσία τον Φεβρουάριο του 2022 κατέστησε τη δίκαιη μετάβαση δυσκολότερη αλλά και πιο επείγουσα και, ως εκ τούτου, ο σχεδιασμός του προγράμματος του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης (ΤΔΜ), ύψους 19,3 δισ. ευρώ. θα πρέπει να ενισχυθεί προκειμένου να κινητοποιηθεί εγκαίρως η χρηματοδότηση. Η χρηματοδότηση του ΜΑΑ κατέστη διαθέσιμη εντός ενός έτους, επεσήμαναν οι τοπικοί ηγέτες, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη εργάζονται για το ΤΔΜ εδώ και σχεδόν τρία έτη. Εάν το πρόγραμμα του ΤΔΜ δεν τεθεί σε λειτουργία το 2022, υπάρχει κίνδυνος απώλειας των διαθέσιμων πόρων ολόκληρου του έτους, ύψους 25 % του συνολικού προγράμματος.
H Nathalie Sarrabezolles (FR/PES), εισηγήτρια της 8ης έκθεσης για τη συνοχή, δήλωσε: «Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, χρειαζόμαστε την πολιτική συνοχής, πιθανώς για να μετριάσουμε τις επιπτώσεις των κρίσεων που βιώνουμε, αλλά κυρίως για να μειώσουμε τις ανισότητες στην ήπειρό μας. Πράγματι, η έκθεση για τη συνοχή δείχνει ότι ορισμένες περιφέρειες υστερούν όσον αφορά την ανάπτυξή τους. Ας αξιοποιήσουμε τις λύσεις του μέλλοντος για να επανεκκινήσουμε τη διαδικασία σύγκλισης στην Ευρώπη».
O Gaetano Armao (IT/EPP), εισηγητής για την ψηφιακή συνοχή, δήλωσε: «Η ψηφιακή συνοχή πρέπει να κατοχυρωθεί ως σημαντική πρόσθετη διάσταση της παραδοσιακής έννοιας της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής στη Συνθήκη για την ΕΕ. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς οι πολίτες που ενδυναμώνονται με τη συνδεσιμότητα και τις ψηφιακές δεξιότητες μπορούν να προσφέρουν σημαντική αξία στις κοινότητές τους. Το ψηφιακό χάσμα δεν αναγνωρίζεται επίσημα ως απειλή για τη συνοχή της ΕΕ. Μια δημόσια συζήτηση για τους τρόπους γεφύρωσης του χάσματος καινοτομίας και του ψηφιακού χάσματος είναι απαραίτητη, θα πρέπει δε να επικεντρωθεί στην επίτευξη κοινής αντίληψης όσον αφορά την έννοια της «ψηφιακής συνοχής», πράγμα που απαιτεί την αναγνώριση του ζωτικού ρόλου που επιτελεί στη ζωή μας η τεχνολογία, καθώς και την ενσωμάτωση των στόχων συνοχής (όπως ορίζονται στη Συνθήκη για την ΕΕ) στα ψηφιακά δικαιώματα, τις αρχές και τις πολιτικές της Ένωσης».
Η Sari Rautio (FI/EPP), εισηγήτρια της γνωμοδότησης με θέμα «Δίκαιη και βιώσιμη μετάβαση στις περιφέρειες υψηλής έντασης γαιάνθρακα και ενέργειας», δήλωσε: «Ο πόλεμος στην Ευρώπη κατέστησε πιο επιτακτική τη δίκαιη μετάβαση. Πιστεύω ότι η κρίσιμη μετάβαση σε μια κοινωνία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα πρέπει να εστιάσει στις διαφορετικές ανάγκες των πολιτών, δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας και δεξιότητες. Ο τομέας της ενέργειας, οι βιομηχανίες, ο μεταποιητικός τομέας και οι ΜΜΕ αντιμετωπίζουν δυσκολίες και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι σημαντικό να υποστηριχθούν οι φιλοδοξίες της βιομηχανίας για ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα. Το ΤΔΜ μπορεί να διαδραματίσει ρόλο στην επίτευξη αυτού του στόχου. Σε περιφερειακό επίπεδο, τα καλύτερα και αποτελεσματικότερα μέσα μπορούν να ευοδωθούν μόνον όταν οι δήμοι και οι περιφέρειες συμμετέχουν πραγματικά σε όλα τα στάδια του σχεδιασμού και της υλοποίησης. Και ταυτόχρονα — πρέπει να τεθεί σε λειτουργία ο μηχανισμός!»
Γενικές πληροφορίες:
Η 8η έκθεση για τη συνοχή δημοσιεύθηκε στις 9 Φεβρουαρίου από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Δείχνει τόσο θετικές όσο και αρνητικές τάσεις στις περιφέρειες, τις πόλεις και τις αγροτικές περιοχές της ΕΕ: οι λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες έχουν καλύψει την υστέρηση, αλλά πολλές περιφέρειες μετάβασης έχουν εγκλωβιστεί σε μια αναπτυξιακή παγίδα. Επιπλέον, το διογκούμενο χάσμα καινοτομίας θα δυσχεράνει την κάλυψη της υστέρησης και για τα δύο είδη περιφερειών. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε τη θέση του σχετικά με την 8η έκθεση για τη συνοχή πριν από λίγες εβδομάδες.
Ο Μηχανισμός Δίκαιης Μετάβασης (ΜΔΜ), ως μέρος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, δημιουργήθηκε για να βοηθήσει τις περιφέρειες που πλήττονται περισσότερο από τη μετάβαση προς μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία. Περιλαμβάνει το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (ΤΔΜ), το οποίο θα επενδύσει περίπου 19 δισ. ευρώ κατά την περίοδο 2021-2027 σε αυτές τις περιοχές. Η κατανομή των κονδυλίων του ΤΔΜ στα κράτη μέλη είναι διαθέσιμη εδώ.
Μαζί με τις κορυφαίες ευρωπαϊκές ενώσεις δήμων και περιφερειών, η ΕτΠ είναι ιδρυτικός εταίρος της #CohesionAlliance, με σκοπό να παγιωθεί η συνοχή ως θεμελιώδης αξία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και βασικός στόχος για όλες τις πολιτικές και τις επενδύσεις της. Περισσότερες πληροφορίες εδώ.
Επικοινωνία:
Matteo Miglietta
Τηλ.: +32 (0) 470 89 53 82
matteo.miglietta@cor.europa.eu