Σε αυτή τη συνέντευξη, ο Tjisse Stelpstra (NL/ECR), περιφερειακός υπουργός της επαρχίας Drenthe, απαντάει σε έξι ερωτήσεις σχετικά με το νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία, τη δέσμη προτάσεων της ΕΕ για την αποσύνδεση της οικονομικής ανάπτυξης από τη χρήση των πόρων μέσω της παραγωγής και της κατανάλωσης ανθεκτικών, επαναχρησιμοποιούμενων και επισκευάσιμων προϊόντων. Σε συνέχεια της δημοσίευσης του νέου σχεδίου δράσης για την κυκλική οικονομία από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 11 Μαρτίου 2020, ο Tjisse Stelpstra ηγείται της συμβολής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών (ΕτΠ) που θα παρουσιαστεί υπό τη μορφή γνωμοδότησης η οποία αναμένεται εγκριθεί κατά τη σύνοδο ολομέλειας στις 12-14 Οκτωβρίου 2020. Η κυκλική οικονομία αποτελεί βασικό πυλώνα της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, της αναπτυξιακής στρατηγικής της ΕΕ για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.

Κύριε Stelpstra, είσαστε ο εισηγητής της γνωμοδότησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών σχετικά με το νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία: μπορείτε να μας εξηγήσετε γιατί το θέμα αυτό είναι σημαντικό;

Η κυκλικότητα δεν είναι μόνον ο κύριος τρόπος διάσωσης των περιορισμένων πόρων του πλανήτη, αλλά και βασικό μέσο για τη μείωση των εκπομπών CO2 και την απαλλαγή της οικονομίας μας από τις ανθρακούχες εκπομπές. Η κυκλική οικονομία είναι, ως εκ τούτου, καίριας σημασίας για την καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Χωρίς αμφιβολία, αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η κυκλική οικονομία αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας που παρουσίασε ο Frans Timmermans, ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Επιπλέον, η κυκλική οικονομία κρύβεται πίσω από κάθε πτυχή της καθημερινής μας ζωής. Η σημασία της έγκειται στο γεγονός ότι συμβάλλει στην αντιμετώπιση σοβαρών προβλημάτων –από τη χρήση των πόρων έως τα απόβλητα και τη μόλυνση– τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε ατομικό επίπεδο. Η κυκλικότητα δεν αφορά μόνον την οικονομία, τη βιομηχανία και την ανάγκη για υπεύθυνη παραγωγή, αλλά και τον τρόπο που ζούμε και καταναλώνουμε, από τα ρούχα που αγοράζουμε, τον τρόπο με τον οποίο κατασκευάζουμε τα σπίτια μας, την ποσότητα των αποβλήτων που παράγουμε και την ποσότητα του νερού που καταναλώνουμε. Πρόκειται για καθημερινές επιλογές. Οφείλουμε να αλλάξουμε τις συνήθειές μας ώστε να καταναλώνουμε πιο υπεύθυνα και με πιο βιώσιμο τρόπο προκειμένου να μεταβούμε μαζί σε μια κυκλική κοινωνία. Το νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία αποτελεί ένα βασικό σύνολο εργαλείων που θα μας βοηθήσει σε αυτήν την τεράστια και σημαντική προσπάθεια.

Το νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία δημοσιεύθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην αρχή της κρίσης της νόσου COVID-19. Πιστεύετε ότι η κυκλική οικονομία έχει να διαδραματίσει ιδιαίτερο ρόλο στο νέο πλαίσιο που έχει διαμορφωθεί από την υγειονομική και οικονομική κρίση;

Χωρίς αμφιβολία! Πρέπει να καταβάλουμε σημαντικές προσπάθειες για να αποκαταστήσουμε τον οικονομικό και κοινωνικό αντίκτυπο των μέτρων περιορισμού που επιβλήθηκαν λόγω της κρίσης. Ωστόσο, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι μετά την εξάλειψη της πανδημίας COVID-19, γεγονός που ελπίζω ότι θα συμβεί πολύ σύντομα, η κατάσταση έκτακτης ανάγκης για το κλίμα θα συνεχίσει να υφίσταται. Η έξαρση της νόσου COVID-19 κατέδειξε πόσο ευάλωτοι είμαστε και την τεράστια εξάρτησή μας από τις πρώτες ύλες. Γνωρίζουμε ότι οι οικολογικές αγορές προσφέρουν τεράστιες οικονομικές ευκαιρίες και θέσεις εργασίας. Ας αποτελέσει λοιπόν η κρίση της νόσου COVID-19 ένα μήνυμα αφύπνισης. Πρέπει οπωσδήποτε να μετατρέψουμε αυτήν την κρίση σε ευκαιρία για μια πράσινη επανεκκίνηση προκειμένου να μετατρέψουμε την κοινωνία μας σε μία βιώσιμη κοινωνία.

Ποια είναι η γνώμη σας για το νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία; Είναι αρκετά φιλόδοξο ώστε να εξασφαλιστεί η ταχεία μετάβαση στην κυκλική οικονομία;

Το νέο σχέδιο δράσης που πρότεινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι φιλόδοξο, αλλά θα μπορούσε να είναι πιο συγκεκριμένο όσον αφορά τις δράσεις και τα χρονοδιαγράμματα. Σε πολλά βασικά ζητήματα χρειαζόμαστε περισσότερη δέσμευση και συγκεκριμένους στόχους για την προώθηση των αλλαγών. Για παράδειγμα, χρειάζεται να επιτύχουμε σημαντική πρόοδο όσον αφορά την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων και τις δημόσιες συμβάσεις. Ο καθορισμός ρεαλιστικών, αλλά φιλόδοξων στόχων, οι οποίοι ενδεχομένως να διαφοροποιούνται σε περιφερειακό επίπεδο, θα τονώσει τις καινοτόμες τεχνολογίες και τη διείσδυσή τους στην αγορά. Αυτό θα επιφέρει πραγματική πρόοδο. Επιπλέον, στο νέο σχέδιο δράσης θα μπορούσε να έχει ενσωματωθεί καλύτερα ο ρόλος που διαδραματίζουν οι πόλεις και οι περιφέρειες κατά τη μετάβαση προς μια κυκλική οικονομία. Έχω ακούσει συχνά τη δήλωση ότι «οι περιφέρειες είναι αρκετά μεγάλες ώστε να κάνουν τη διαφορά και αρκετά μικρές για να κάνουν τα λόγια πράξη». Αυτό θεωρώ είναι το βασικό στοιχείο εδώ.

Σύμφωνα με την εμπειρία σας, με ποιον τρόπο μπορούν οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές να συμβάλουν καλύτερα και να επιτύχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο στη μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία;

Οι πόλεις και οι περιφέρειες έχουν πολλές ευκαιρίες να ενισχύσουν τη μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία, αρχής γενομένης από την εφαρμογή υποδειγματικών δράσεων για τις δημόσιες συμβάσεις. Οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές μπορούν να καθορίζουν πρότυπα και να καθοδηγούν την αγορά προς πιο βιώσιμα προϊόντα και υπηρεσίες. Επιπλέον, η περιφερειακή συνεργασία είναι ουσιαστικής σημασίας για τις συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, τις οποίες χρειαζόμαστε για να ενισχύσουμε τις βιώσιμες μορφές παραγωγής και κατανάλωσης που είναι θεμελιώδους σημασίας για την κυκλική οικονομία. Η διαχείριση και η επεξεργασία των αποβλήτων είναι άλλος ένας τομέας στον οποίο οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές δύνανται να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο. Διαθέτουν αρμοδιότητες και σημαντικές ευθύνες όσον αφορά τη ρύθμιση, καθώς και γνώσεις και εμπειρία. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μαζί με τις τοπικές και περιφερειακές αρχές, θα πρέπει να αναπτύξει μια καινοτόμο στρατηγική που θα εστιάζει στη συλλογή και τη διάσπαση των αποβλήτων. Η Ευρώπη χρειάζεται τις γνώσεις και την εμπειρία που έχουν συγκεντρώσει οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές όσον αφορά τη συλλογή και την επεξεργασία των αποβλήτων. Επιπλέον, οι γνώσεις και η εμπειρογνωσία σε περιφερειακό επίπεδο είναι αναγκαίες καθότι προσφέρουν μια ολοκληρωμένη εικόνα σχετικά με τις ροές υλικών. Όσον αφορά τη συγκεκριμένη πτυχή, καλούμε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μοιραστεί δημοσίως τις ροές υλικών μέσω ενός ψηφιακού συστήματος σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Άλλος ένας βασικός τομέας στον οποίο οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές μπορούν να συμβάλουν σημαντικά κατά τη μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία είναι το νερό. Οι πόλεις και οι περιφέρειες είναι υπεύθυνες για την ποιότητα του νερού. Το νερό αποτελεί τον σημαντικότερο πόρο μας, αλλά και η μεγαλύτερη ροή αποβλήτων από τα νοικοκυριά και τη βιομηχανία. Περιέχει πολλά θρεπτικά στοιχεία που μπορούν να ανακτηθούν και θα πρέπει να επαχρησιμοποιείται όσο το δυνατόν περισσότερο.

Μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας μια βέλτιστη πρακτική από την περιφέρειά σας;

Ίσως ένα από τα καλύτερα παραδείγματα είναι η ένωση «Circular Friesland». Στο εν λόγω δίκτυο συμμετέχουν επιχειρήσεις, κυβερνήσεις, ιδρύματα γνώσης και ΜΚΟ σε περιφερειακή κλίμακα, οι οποίες έθεσαν ως στόχο να καταστεί η επαρχία Φρίσλαντ η πιο κυκλική περιφέρεια στην Ευρώπη έως το 2025, καθότι πιστεύουν ότι είναι κάτι απαραίτητο, αλλά κυρίως επειδή το επιθυμούν. Το σύνθημά τους είναι «λιγότερες σκέψεις, περισσότερες πράξεις». Οι τομείς δραστηριότητας ποικίλλουν και εκτείνονται από τη γεωργία έως την κινητικότητα και από τη βιομάζα έως την εκπαίδευση. Μέσω της ανταλλαγής γνώσεων και της ενθάρρυνσης και της παροχής κινήτρων, δίνεται η δυνατότητα επιτάχυνσης των εξελίξεων. Μια από τις κινητήριες δυνάμεις της πρωτοβουλίας είναι η Ingrid Zeegers, η οποία με στηρίζει ως εμπειρογνώμονας κατά την κατάρτιση της γνωμοδότησής μου. Μετατρέπει τις εκτενείς της γνώσεις σε μικρά «ευκολοχώνευτα» κομμάτια γνώσης για τους επιχειρηματίες και τις τοπικές πρωτοβουλίες. Ο ενθουσιασμός που τη διακατέχει είναι εμφανής και σε άλλους, οι οποίοι επίσης συμβάλλουν στη μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία. Οι επιχειρηματίες της περιοχής στον βορρά των Κάτω Χωρών με τους οποίους συνομιλήσαμε κατά την προετοιμασία της γνωμοδότησης εργάζονται με πάθος και είναι βαθιά προσηλωμένοι στην ενίσχυση της κυκλικότητας. Πιστεύω ότι μια κυκλική κοινωνία είναι μια ευτυχισμένη κοινωνία.

Υπάρχουν ήδη ορισμένες πρωτοβουλίες αφιερωμένες στην προώθηση της κυκλικής οικονομίας: η ευρωπαϊκή πλατφόρμα ενδιαφερόμενων μερών για την κυκλική οικονομία, συμπράξεις για το αστικό θεματολόγιο, η πρωτοβουλία για τις κυκλικές πόλεις και περιφέρειες, για να αναφέρουμε μόνο ορισμένες. Ποιες δράσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να αναληφθούν σε επίπεδο ΕΕ για την (καλύτερη) στήριξη των τοπικών και των περιφερειακών αρχών κατά τη μετάβαση στην κυκλική οικονομία;

Η επιτυχία ξεκινά με την ανταλλαγή ορθών πρακτικών και την άντληση έμπνευσης ο ένας από τον άλλον. Τα δίκτυα είναι ιδανικά για τον σκοπό αυτό. Ωστόσο, η καλύτερη στήριξη που μπορεί να παρέχει η Ευρώπη στις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές είναι μέσω της θέσπισης ενός ισχυρού και συγκεκριμένου σχεδίου δράσης. Λιγότερα λόγια, περισσότερες πράξεις! Οι πόλεις και οι περιφέρειες είναι συχνά εκείνες που πλήττονται από τις αρνητικές επιπτώσεις των προϊόντων που δεν χρησιμοποιούνται πλέον. Σκεφτείτε τη ρύπανση των υδάτων, του αέρα, του εδάφους. Ο παραγωγός δεν φέρει καμία ευθύνη εν προκειμένω. Αυτό πρέπει να αλλάξει και, με την υποστήριξη όλων των συναδέλφων μου στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών, είμαστε έτοιμοι να προωθήσουμε αυτήν την αλλαγή.

Πλαίσιο:

Η γνωμοδότηση του Tjisse Stelpstra αποσκοπεί στην ενίσχυση του τοπικού και του περιφερειακού πυλώνα του νέου σχεδίου δράσης για την κυκλική οικονομία με στόχο να τεθούν οι πόλεις και οι περιφέρειες στον πυρήνα του. Η γνωμοδότηση αναμένεται να εγκριθεί στη σύνοδο ολομέλειας στις 12-14 Οκτωβρίου 2020. Διαβάστε το πιο πρόσφατο πρωτοσέλιδο εδώ.

Η ετήσια παραγωγή αποβλήτων από το σύνολο των οικονομικών δραστηριοτήτων της ΕΕ ανέρχεται σε 2,5 δισεκατομμύρια τόνους ( Eurostat ), δηλαδή σε 5 τόνους κατά κεφαλήν ετησίως. Επί του παρόντος, απουσιάζει ένα ολοκληρωμένο σύνολο νομικών και πολιτικών απαιτήσεων το οποίο να διασφαλίζει ότι όλα τα προϊόντα που διατίθενται στην αγορά της ΕΕ καθίστανται ολοένα και πιο βιώσιμα και ανθεκτικά στην κυκλικότητα. Αυτός ακριβώς είναι ο στόχος του νέου σχεδίου δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την κυκλική οικονομία που υποβλήθηκε στις 11 Μαρτίου 2020.

Ως βασικός πυλώνας της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, η κυκλική οικονομία είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050. Στις 15 Ιουνίου 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών εγκαινίασε την ομάδα εργασίας «Πράσινη Συμφωνία με Τοπική Δράση» . Αποτελούμενη από 13 τοπικούς και περιφερειακούς αιρετούς εκπροσώπους , η ομάδα αυτή έχει ως στόχο τη μετουσίωση της Πράσινης Συμφωνίας σε συγκεκριμένα έργα και την άμεση χρηματοδότηση των δήμων και των περιφερειών για την υλοποίηση της βιώσιμης μετάβασης επί τόπου.

Επικοινωνία:

Andrea Huisman

A.Huisman@drenthe.nl

David Crous

david.crous@cor.europa.eu