Στη συνέντευξη αυτή, ο κ. Adam Struzik (PL/EPP) , περιφερειάρχης Μαζοβίας, απαντά σε έξι ερωτήσεις σχετικές με τον τρόπο βελτίωσης των δημόσιων μεταφορών στις πόλεις και τις μητροπολιτικές περιοχές .
Ο κ. Adam Struzik (PL/EPP) είναι ο εισηγητής της γνωμοδότησης με θέμα «Προκλήσεις για τις δημόσιες μεταφορές στις πόλεις και τις μητροπολιτικές περιοχές» , η οποία πρόκειται να εγκριθεί κατά τη σύνοδο ολομέλειας της ΕτΠ του Δεκεμβρίου του 2020.
Στη γνωμοδότηση επισημαίνονται τα ζητήματα που συνδέονται με την αυξανόμενη κυκλοφορία αυτοκινήτων στις πόλεις και τις μητροπολιτικές περιοχές και ζητείται να βρεθούν λύσεις βιώσιμων και έξυπνων μετακινήσεων.
1. Ποια είναι τα κύρια ζητήματα στις δημόσιες μεταφορές στις μητροπολιτικές περιοχές;
Τα κύρια ζητήματα είναι οι ασφαλείς και σύγχρονες μεταφορές, οι οποίες, δηλαδή, θα είναι καλά σχεδιασμένες, οργανωμένες, διασυνδεδεμένες και λειτουργικές.
Οι μεταφορές υψηλού επιπέδου θα σημαίνουν υψηλή ποιότητα ζωής για τους κατοίκους, εάν διασφαλιστούν η εύκολη πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες και η αναβάθμιση του περιβάλλοντος. Την πρόσβαση αυτή θα πρέπει να την εννοούμε ως προς την απόσταση των κατοίκων από τα δημόσια σημεία εξυπηρέτησης, καθώς και ως προς την οικονομική προσιτότητα και τη βέλτιστη ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής.
H υψηλή ποιότητα των δημόσιων μεταφορών είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ανταγωνιστικότητα έναντι των ατομικών μετακινήσεων, δηλαδή με την εξισορρόπηση του κόστους που επωμίζονται οι χρήστες και αυτού που αναλαμβάνει η τοπική αυτοδιοίκηση, καθώς και σε συνάρτηση με τη δυνατότητα μετακίνησης με εναλλακτικούς τρόπους (πεζή, ποδηλασία κ.λπ.).
Ως εκ τούτου, εναπόκειται στις τοπικές και περιφερειακές αρχές να προσφέρουν ασφαλή μέσα μεταφοράς στους επιβάτες και το κατάλληλο περιβάλλον στο οποίο ζουν οι κάτοικοι.
2. Πώς μπορούν να αλλάξουν οι επιλογές των χρηστών και η συμπεριφορά των μετακινούμενων εργαζομένων, έτσι ώστε να προαχθούν οι πλέον βιώσιμοι τρόποι μεταφοράς; Ποια είναι τα κίνητρα που μπορούν να δώσουν οι τοπικές και περιφερειακές αρχές;
Το πρώτο βήμα είναι η εξασφάλιση διασυνδεδεμένων μέσων μεταφοράς, με παράλληλη συστηματική ευαισθητοποίηση των κατοίκων, τη δημιουργία κινήτρων —δηλαδή βέλτιστου σχεδιασμού υποδομών— και την προβολή των πλεονεκτημάτων της χρήσης των δημόσιων μεταφορών έναντι των μεμονωμένων.
Θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα σε μέσα για τη χρήση των μεταφορών με τη μορφή εύκολων ηλεκτρονικών υπηρεσιών. Όμως, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η δυνατότητα πρόσβασης όλων των ενδιαφερομένων στις συγκοινωνίες, συμπεριλαμβανομένων όσων κοινωνικών ομάδων δεν είναι εξοικειωμένες με τα ψηφιακά μέσα.
Το καλό παράδειγμα πρέπει να δίνεται άνωθεν, επομένως, είναι εξαιρετικά σημαντικό και επείγον να δοθούν καινοτόμες λύσεις στη διαχείριση και την οργάνωση των μεταφορών, καθώς και να υπάρξει ορθός χωροταξικός σχεδιασμός, έτσι ώστε να διευκολυνθεί η διασύνδεση των δημόσιων και των μεμονωμένων μεταφορών, οι οποίες δεν μπορούν μεν να εξαλειφθούν, αλλά μπορούν να μειωθούν στο μέτρο του δυνατού. Όλα αυτά θα πρέπει να βελτιστοποιηθούν με τη βοήθεια αναλύσεων και διαγνώσεων βάσει επίκαιρων δεδομένων προερχόμενων από τα συστήματα παρακολούθησης της ροής των μετακινήσεων που συνεκτιμώνται στα σχέδια βιώσιμης αστικής κινητικότητας (ΣΒΑΚ).
Για να επιτευχθούν οι στόχοι απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές, οι πόλεις και οι μητροπολιτικές περιοχές θα χρειαστούν πολιτικές αποφάσεις και επαρκείς χρηματοδοτικούς πόρους, συμπεριλαμβανομένων εξωτερικών πόρων από τα κονδύλια πολιτικής συνοχής και άλλων χρηματοδοτικών μέσων.
3. Η έννοια των σχεδίων βιώσιμης αστικής κινητικότητας κατάφερε άραγε να ξεπεράσει τα διοικητικά και γεωγραφικά όρια προκειμένου να σχεδιαστεί ένα σύστημα αστικών μετακινήσεων;
Στην Πολωνία η έννοια των σχεδίων βιώσιμης αστικής κινητικότητας έχει τύχει πολύ καλής ανταπόκρισης και ενδιαφέροντος σε δεκάδες πόλεις και ορισμένες από αυτές επιλέχθηκαν για άμεση συνεργασία με την «Κοινή βοήθεια για την υποστήριξη των έργων στις ευρωπαϊκές περιφέρειες» (JASPERS).
Θα πρέπει να τονιστεί ότι ο αποτελεσματικός σχεδιασμός των αστικών μετακινήσεων πρέπει να είναι προσαρμοσμένος στον αριθμό των κατοίκων, να βασίζεται στην κτηθείσα πείρα σε θέματα συγκοινωνιών, να προσαρμόζεται στις ιδιαιτερότητες των περιοχών και των συστημάτων μεταφορών, δηλαδή να λαμβάνει υπόψη τις συνδέσεις με την πρωτεύουσα της εκάστοτε περιφέρειας, να προγραμματίζει μέτρα για την πρόοδο της συγκοινωνιακής συμπεριφοράς των κατοίκων της πόλης ή των μητροπολιτικών περιοχών και να διατηρεί στενούς δεσμούς και διασύνδεση με τις γειτονικές πόλεις.
Οι τοπικές και περιφερειακές αρχές δεσμεύονται να καταστήσουν τις δημόσιες συγκοινωνίες αποτελεσματικές και διασυνδεδεμένες ως προς τον χώρο, την οργάνωση και τα κόμιστρα. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στις μητροπολιτικές περιοχές, στις περιφέρειες όπου βρίσκεται η πρωτεύουσα της χώρας και σε μεγαλύτερους αστικούς οικισμούς, όπου οι μετακινήσεις μεταξύ κατοικίας και εργασίας βασίζονται στη δικτύωση πολλαπλών μέσων αστικών, προαστιακών και τοπικών μεταφορών με τις εθνικές συγκοινωνίες. Είναι επίσης σημαντικό να δοθεί έμφαση στην εύκολη προσπέλαση των πόλεων από τις αγροτικές περιοχές, καθότι, για παράδειγμα, στην Πολωνία επί του παρόντος ορισμένες περιοχές είναι αποκλεισμένες από τις συγκοινωνίες.
Η ανάπτυξη ενός σχεδίου βιώσιμης αστικής κινητικότητας καθιστά δυνατό τον σχεδιασμό ενός βέλτιστου μοντέλου συστήματος συγκοινωνιών που θα ενσωματώνει ένα κοινό σύστημα τιμολόγησης, με σαφείς συνέργειες μεταξύ πολλών φορέων δημόσιων μεταφορών που δραστηριοποιούνται στην ίδια μητροπολιτική περιοχή. Επιπλέον, η ανάπτυξη αυτή διευκολύνει την πρόσβαση σε στάσεις δημόσιων συγκοινωνιών, π.χ. μέσω δορυφορικών συστημάτων ανταπόκρισης (σταθμοί στάθμευσης και μετεπιβίβασης).
4. Επέδειξε άραγε η Ευρωπαϊκή Ένωση αρκετή φιλοδοξία στο παρελθόν στην πολιτική μεταφορών της; Σε ποιους τομείς θα μπορούσε να είναι πιο φιλόδοξη;
Η συναφής λευκή βίβλος του 2011 έχει καταστεί παρωχημένη και έχουν ήδη ξεκινήσει εργασίες στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη χάραξη μιας στρατηγικής για βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα, κάτι που θεωρώ ότι αποτελεί πολύ θετικό βήμα. Κρίνεται απαραίτητη η υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς τις τοπικές και περιφερειακές αρχές με πρόσθετες πηγές χρηματοδότησης. Εκτός από την υποστήριξη νέων επενδύσεων στις μεταφορές, τα μέσα της πολιτικής συνοχής και των χρηματοδοτικών μηχανισμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενισχύουν τον εκσυγχρονισμό των υφιστάμενων συστημάτων μεταφορών αυξάνοντας την αναλογία των εναλλακτικών και βιώσιμων λύσεων στις μεμονωμένες μετακινήσεις με αυτοκίνητο.
Μία άλλη διάσταση των αστικών μετακινήσεων και του γενικού πλαισίου της πολιτικής των δημόσιων συγκοινωνιών είναι η ενσωμάτωσή της σε ευρύτερες κοινωνικές πολιτικές. Είναι αναγκαίο να ληφθεί μέριμνα για όσους κάτοικους επιβαρύνονται περισσότερο από το υψηλό κόστος χρήσης των συγκοινωνιών, τόσο το οικονομικό όσο και τις εξωτερικότητες εξαιτίας της υπερβολικής ηχορύπανσης, της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της ρύπανσης του εδάφους ή των απαλλοτριώσεων για τον εκσυγχρονισμό των υποδομών.
5. Τι είδους υποστήριξη θα απαιτηθεί για τις τοπικές και περιφερειακές αρχές σε ευρωπαϊκό επίπεδο όσον αφορά την κοινή πολιτική μεταφορών;
Η προαναφερθείσα νέα στρατηγική μεταφορών που καθορίζει ένα σύγχρονο όραμα για τις αστικές και μητροπολιτικές συγκοινωνίες θα αποτελέσει σίγουρα σημαντική βοήθεια και έναυσμα για μια νέα θεώρηση αυτού του θεματικού πεδίου, όπου οι δημόσιες συγκοινωνίες θα αποτελούν βασικό στοιχείο του κυκλοφορικού συστήματος των πόλεων.
Πρέπει τα αστικά και μητροπολιτικά οικοσυστήματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση να λάβουν εξωτερική χρηματοδοτική υποστήριξη προκειμένου να εξισωθεί το επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών μεταφορών. Ο κατάλογος των προγραμμάτων, των ταμείων και των μέσων είναι ευρύς και θα πρέπει να είναι εύκολα προσπελάσιμος, καθότι οι απλούστερες λύσεις συχνά αποδεικνύονται οι πλέον αποτελεσματικές. Είναι ο μόνος τρόπος για τη δημιουργία διασυνδεδεμένων συστημάτων δημόσιων μεταφορών που λειτουργούν εύρυθμα. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να κατευθύνονται οι πόροι του προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης απευθείας στις περιφερειακές αρχές που είναι επιφορτισμένες με τα καθήκοντα αυτά και να τα εκτελούν μέσω των επιχειρησιακών προγραμμάτων της προσεχούς περιόδου 2021-2027.
Θα πρέπει να τονιστεί ο ειδικός ρόλος του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης ως μέρους της δέσμης μέτρων πολιτικής για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Αποσκοπεί στην αρωγή όσων περιφερειών αντιμετωπίζουν σοβαρές κοινωνικοοικονομικές δυσκολίες στην προσπάθεια επίτευξης κλιματικής ουδετερότητας, δηλαδή των πόλεων και των μητροπολιτικών περιοχών κατά τη μετάβασή τους σε δημόσιες μεταφορές χωρίς ανθρακούχες εκπομπές.
6. Η πανδημία COVID-19 είχε καταστροφικές επιπτώσεις στη χρήση των δημόσιων μέσων μεταφοράς. Πώς μπορεί να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη και να αντισταθμιστεί η απώλεια εσόδων προκειμένου να διασφαλιστεί υψηλό επίπεδο υπηρεσιών και στο μέλλον;
Δυστυχώς, η πανδημία COVID-19 έχει εμφανώς οδηγήσει στην ανεπιθύμητη τάση ελαχιστοποίησης των καθημερινών αναγκών μετακινήσεων. Αυτό οφείλεται κυρίως στην επέκταση της τηλεργασίας, στη λήψη από ορισμένα κράτη μέλη μέτρων που περιορίζουν τις δραστηριότητες των πολιτών σε δημόσιους χώρους και στη μείωση του αισθήματος ασφάλειας στα ΜΜΜ. Μία απάντηση σε αυτές τις τάσεις θα μπορούσε να είναι η επιδίωξη της έννοιας της «πόλης των 15 λεπτών».
Αυτό προϋποθέτει ότι οι τοπικές και περιφερειακές αρχές θα επωμιστούν πρόσθετες δαπάνες για την πρόληψη των κινδύνων υγιεινής στα οχήματα δημόσιων μεταφορών με σκοπό να αντισταθμιστεί η απώλεια εσόδων από την ακόμη πιο μειωμένη χρήση των συγκοινωνιών. Αυτό θα υποστηριχθεί επίσης από μια αποτελεσματική ενημερωτική εκστρατεία για την προώθηση της μείωσης της χρήσης του αυτοκινήτου και, σε πολλές περιπτώσεις, των μετακινήσεων μεταξύ σπιτιού και δουλειάς χωρίς συνεπιβάτη.
Η νέα ολοκληρωμένη στρατηγική για τις δημόσιες μεταφορές πρέπει να περιλαμβάνει πανευρωπαϊκά πρότυπα για την πρόληψη και τον εντοπισμό συγκεκριμένων απειλών, συμπεριλαμβανομένων των πανδημιών, και πρακτικές για τη διασφάλιση της ασφαλούς κυκλοφορίας των ανθρώπων σε περίπτωση εμφάνισής τους.
Επικοινωνία:
PresseCdr@cor.europa.eu