Στη συνέντευξη αυτή, ο Enrico Rossi (IT/PES), δημοτικός σύμβουλος Σίνια (Φλωρεντία) και πρώην περιφερειάρχης Τοσκάνης (2010-2020), απάντησε σε έξι ερωτήσεις σχετικές με τη γνωμοδότηση που εκπόνησε με θέμα την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία του «Κύματος ανακαινίσεων», την οποία ενέκρινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών (ΕτΠ) τον περασμένο Μάρτιο. Το «Κύμα ανακαινίσεων», το οποίο δρομολογήθηκε στις 14 Οκτωβρίου 2020 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή , αποσκοπεί στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης του κτιριακού αποθέματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αποτελεί ορόσημο στον χάρτη πορείας της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας . Καθότι τα κτίρια ευθύνονται για το 40% της κατανάλωσης ενέργειας και το 36% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην Ευρώπη, η ανακαίνισή τους είναι καθοριστικής σημασίας για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050. Με τη γνωμοδότηση που εκπόνησε ο Enrico Rossi, οι πόλεις και οι περιφέρειες ζητούν την αναθεώρηση των καθεστώτων κρατικών ενισχύσεων, πιο ελαστικούς δημοσιονομικούς κανόνες για τη μεγιστοποίηση των επενδύσεων και των ανακαινίσεων, υποεθνικούς στόχους για την ανακαίνιση των κτιρίων και την ενσωμάτωση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στα έργα ανακαίνισης. Η ΕτΠ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μόλις υπέγραψαν σχέδιο δράσης για την επιτάχυνση της ανακαίνισης και της απαλλαγής του κτιριακού αποθέματος της ΕΕ από τις ανθρακούχες εκπομπές.
Κύριε Rossi, αρχίσατε να ασχολείστε με το «Κύμα ανακαινίσεων» πριν από μήνες, πριν ακόμη και από την έκδοση του εγγράφου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αναγνωρίζοντας έτσι τη σημασία του. Γιατί πιστεύετε ότι η στρατηγική αυτή είναι σημαντική για τις ευρωπαϊκές πόλεις και περιφέρειες το 2021;
Θεωρώ ότι το «Κύμα ανακαινίσεων» αποτελεί βασικό πυλώνα για την επιτυχία της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και για μια ισχυρή οικονομική και κοινωνική ανάκαμψη της Ευρώπης. Οι πόλεις και οι περιφέρειες πρέπει να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στην εν λόγω στρατηγική για δύο λόγους.
Ο πρώτος έχει να κάνει αναμφίβολα με το κλίμα. Σήμερα, τα κτίρια στην Ευρώπη ευθύνονται για το 40% της κατανάλωσης ενέργειας και το 36% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Είναι σαφές ότι η επίτευξη του στόχου της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050 προϋποθέτει μια πραγματική επανάσταση στον πολεοδομικό σχεδιασμό και την αρχιτεκτονική ―από τον σχεδιασμό των έργων έως την οικολογική και βιώσιμη μετάβαση του κάθε τόπου― μεταξύ άλλων με την προαγωγή και την ενθάρρυνση της επαναχρησιμοποίησης των υλικών.
Ο δεύτερος λόγος είναι η οικονομική ανάκαμψη που αποσκοπεί στη διόρθωση των ανισοτήτων. Το «Κύμα ανακαινίσεων» αποτελεί ευκαιρία για την εκ νέου ενεργοποίηση των κινητήριων δυνάμεων της οικονομίας μέσω της δημιουργίας θέσεων εργασίας και της ανάπλασης του χώρου στις πόλεις μας. Εκτιμάται ότι η επέκτασή του θα μπορούσε να αποφέρει περίπου τέσσερα εκατομμύρια νέων θέσεων εργασίας. Ταυτόχρονα, η στρατηγική αποτελεί ιδανικό βοήθημα για την πραγματοποίηση επενδύσεων στις εργατικές και κοινωνικές κατοικίες και στα λοιπά δημόσια κτίρια ―από τα νοσοκομεία έως τα σχολεία― και, άρα, για την οικονομική ανάπτυξη, την ενεργειακή βιωσιμότητα και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και της αλληλεγγύης.
Το «Κύμα ανακαινίσεων» θεωρείται τέλειο παράδειγμα οικολογικής ανάκαμψης, όπου οι επιλογές που σχετίζονται με το κλίμα ικανοποιούν την ανάγκη αναζωογόνησης των τοπικών οικονομιών. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για να γίνουν πραγματικότητα αυτές οι δυνατότητες;
Το ύψος των πόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης που θα διατεθούν τα επόμενα χρόνια είναι εξαιρετικά σημαντικό, εάν συνυπολογίσουμε το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της περιόδου 2021-2027 και το μέσο ανάκαμψης NextGenerationEU , γνωστό και ως «Σχέδιο ανάκαμψης». Μαζί ανέρχονται σε περίπου 1,8 τρισ. ευρώ. Ωστόσο, για να αξιοποιηθούν πλήρως αυτή η τεράστια διαθεσιμότητα πόρων και οι ευκαιρίες που προκύπτουν από το «Κύμα ανακαινίσεων», πρέπει οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης να συμμετέχουν στον σχεδιασμό και την εφαρμογή των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.
Επιμένουμε στην πολυεπίπεδη διακυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένης της χρηματοδότησης. Ειδικότερα, θα ήταν πολύ χρήσιμη η ύπαρξη ενός μέσου τεχνικής βοήθειας, διαθέσιμου σε όλους τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης για την εφαρμογή της στρατηγικής, καθώς και πιο ελαστικών δημοσιονομικών κανόνων για τις διοικήσεις. Αυτό που έχω κατά νου είναι το αποκεντρωμένο τοπικό μοντέλο του μηχανισμού «Ευρωπαϊκή βοήθεια για τοπικά ενεργειακά προγράμματα» ( ELENA ) της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ), καθώς και η μεγαλύτερη συνέργεια μεταξύ του μηχανισμού αυτού και του ενωσιακού προγράμματος έρευνας και καινοτομίας « Ορίζων Ευρώπη », που θα καταστήσουν δυνατή τη μετάβαση από ορθές πρακτικές σε επενδύσεις μεγάλης κλίμακας. Η ΕΤΕπ πρέπει να εξελιχθεί σε κλιματική τράπεζα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να διευκολύνει τη χρηματοδότηση, μεταξύ άλλων μέσω μορφών αποκέντρωσης επί τόπου, ενδεχομένως κατά το πρότυπο των περιφερειακών υπηρεσιών μίας στάσης ή γραφείων που εξειδικεύονται σε συγκεκριμένα έργα.
Όταν μιλάμε για το «Κύμα ανακαινίσεων», το πρώτο πράγμα μας έρχεται στον νου είναι τα κτίρια, αλλά στη γνωμοδότησή σας αναφέρεστε συχνά και στις γειτονιές και τις πόλεις. Γιατί πιστεύετε ότι η διάσταση αυτή είναι τόσο σημαντική;
Μέχρι στιγμής, οι στρατηγικές ενεργειακής απόδοσης αφορούσαν κυρίως τα μεμονωμένα κτίρια, αν όχι το εκάστοτε μεμονωμένο διαμέρισμα. Ωστόσο, χάρη στο «Κύμα ανακαινίσεων», έχουμε την ευκαιρία να αλλάξουμε την κλίμακα της παρέμβασης. Για να λειτουργήσει αποτελεσματικά η στρατηγική αυτή, θα πρέπει να μπορεί να προκαλέσει ένα οικολογικό κύμα σε ολόκληρες γειτονιές. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο επικροτούμε την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στην οποία τονίζεται η σημασία της προσέγγισης σε επίπεδο περιοχής και ενεργειακών κοινοτήτων.
Έχουμε μια τεράστια ευκαιρία να προωθήσουμε την αστική ανάπλαση, προκρίνοντας τη «μηδενική χρήση» νέων εδαφών και την ολοένα αυξανόμενη επιλογή λύσεων που βασίζονται στη φύση, ως μέρος μιας φιλόδοξης στρατηγικής για την κυκλική οικονομία.
Προσφάτως, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula Von der Leyen δρομολόγησε μια πρωτοβουλία με την ονομασία «Νέο ευρωπαϊκό Bauhaus» . Ποιοι είναι οι δεσμοί μεταξύ αυτής της πρωτοβουλίας και του «Κύματος ανακαινίσεων»;
Το «Νέο ευρωπαϊκό Bauhaus» είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ιδέα που μπορεί να δώσει νέα πνοή στην αστική ανάπλαση και να αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τις γειτονιές, τα προάστια και τα ιστορικά μας κέντρα. Πιστεύω ότι ο διάλογος μεταξύ του «Νέου ευρωπαϊκού Bauhaus» και του «Κύματος ανακαινίσεων» μπορεί να πραγματοποιηθεί σχετικά με ορισμένα από τα σημεία που ανέφερα προηγουμένως, δηλαδή την προσέγγιση ανά περιοχή και ενεργειακή κοινότητα, καθώς και τη συμμετοχή τόσο των περιοχών όσο και των πολιτών. Μπορούμε να αξιοποιήσουμε το δημιουργικό δυναμικό των καλύτερων μυαλών που αφθονούν στην ευρωπαϊκή κοινωνία προς όφελος του μείζονος μετασχηματισμού που επιχειρείται μέσω της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας .
Στη γνωμοδότησή σας ζητάτε να υπάρξει ενισχυμένη συνεργασία όσον αφορά το «Κύμα ανακαινίσεων» μεταξύ της ΕτΠ και των άλλων οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αρχής γενομένης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τι μπορεί να κάνει η ΕτΠ για να προωθήσει και να υποστηρίξει την εφαρμογή του «Κύματος ανακαινίσεων»;
Αποστολή της ΕτΠ είναι να δίνει φωνή στους δήμους και τις περιφέρειες ―συμπεριλαμβανομένων των πιο αγροτικών και των πιο απόκεντρων― στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και στις νομοθετικές διαδικασίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το «Κύμα ανακαινίσεων» προσέλκυσε το ενδιαφέρον ιδίως της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία αναγνωρίζει τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης ως απαραίτητο επίπεδο δημόσιας διοίκησης για την εφαρμογή της στρατηγικής. Τα δύο αυτά όργανα μόλις υπέγραψαν σχέδιο δράσης για ενισχυμένη συνεργασία με σκοπό να επιταχυνθεί η εφαρμογή των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, δημιουργώντας τις δέουσες συνθήκες όσον αφορά την πολιτική βούληση, την τεχνική ικανότητα και τη δυνατότητα απορρόφησης των ενωσιακών και εθνικών κονδυλίων. Με το σχέδιο δράσης επιδιώκεται επίσης να διασφαλιστεί ότι οι νέες νομοθετικές πράξεις είναι κατάλληλες για την ταχεία εφαρμογή τους με της εκ των προτέρων εξέταση των εμποδίων και των περιορισμών που ενδέχεται να ανακύψουν κατά τη μετάβαση από το ενωσιακό στο εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Συν τοις άλλοις, επιχειρείται να αξιοποιηθούν στο έπακρο οι πρωτοβουλίες από τη βάση προς την κορυφή, με την προαγωγή συνεργειών μεταξύ των διαφόρων επιπέδων δημόσιας διοίκησης και την ενίσχυση των σχέσεων μεταξύ των πολιτών.
Τονίζετε ότι η στρατηγική για το «Κύμα ανακαινίσεων» πρέπει να βασίζεται, όχι μόνο στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, αλλά και στον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Πόσο σημαντική είναι η κοινωνική διάσταση σε αυτή την αστική επανάσταση;
Η κοινωνική διάσταση είναι θεμελιώδους σημασίας. Η καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης πρέπει να είναι μια μάχη κατά των ανισοτήτων και υπέρ της κοινωνικής δικαιοσύνης. Δεν πρέπει να αφήσουμε κανέναν στο περιθώριο! Το 17% των Ευρωπαίων διαβιούν συνωστισμένοι σε υπερπλήρεις κατοικίες και 34 εκατομμύρια πολιτών βιώνουν ενεργειακή φτώχεια. Το «Κύμα ανακαινίσεων» πρέπει να συμβάλει στην κατοχύρωση του δικαιώματος όλων σε οικονομικά προσιτή και υγιεινή στέγαση. Αυτό ορίζει άλλωστε και η 19η αρχή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων . Για παράδειγμα, είναι αναγκαίο να δοθεί τέλος στο φαινόμενο των εξώσεων μέσω ανακαινίσεων, που αναγκάζει πολλούς ανθρώπους να εγκαταλείψουν το σπίτι τους επειδή δεν είναι σε θέση να αντεπεξέλθουν στην αύξηση του ενοικίου που αξιώνει ο ιδιοκτήτης του σπιτιού με το πρόσχημα της ανακαίνισής του.
Είναι επίσης δύσκολο για πολλές από τις επιχειρήσεις μας να ανταποκριθούν στα κελεύσματα της αλλαγής και υπάρχει ανάγκη συνδρομής του εργατικού δυναμικού μας μέσω της προαγωγής κοινωνικά βιώσιμων τρόπων επανειδίκευσης. Πρέπει αφ’ ενός μεν να βοηθηθεί ολόκληρος ο κατασκευαστικός τομέας ώστε να γεφυρωθεί το χάσμα γνώσεων, δεξιοτήτων και τεχνολογίας, αφ’ ετέρου δε να διευκολυνθεί η σύσταση νέων καινοτόμων επιχειρήσεων.
Επικοινωνία:
PresseCdr@cor.europa.eu